آخرهفته چه فیلمی ببینیم؟ | پسر سائول و انسان
در این شماره از سری‌مقاله‌های «آخرهفته چه فیلمی ببینیم؟» به‌سراغِ دو فیلم رفته‌ایم که هر دو در سال ۲۰۱۵ ساخته شده‌اند. اولی فیلمی است داستانی که لازلو نِمِش آن را ساخته است و درامی تاریخی است که به واقعه‌ی آشوویتس می‌پردازد و دومی مستندی است بلند درباره‌ی انسان و ذات و مسائلِ انسانی؛ ساخته‌ی یان آرتو-برتران. وجه مشترکِ هر دو فیلم نیز می‌تواند مسئله‌ی «انسان» باشد. موجود و پدیده‌ای پیچیده که هم سویه‌ای مثبت و روشن دارد و هم سویه‌ای تاریک و سیاه که نهایتن به جنایت آشوویتس منجر می‌شود.
فیلم پسرِ شائول
- Son of Saul
- سال ساخت: ۲۰۱۵
- کارگردان: لازلو نِمِش
- بازیگران: گِزا روریگ، لونت مولنار و...
- روتن تومیتوز: ۹۶ %
شائول، در جریان دفن یکی از یهودی‌های کشته‌شده، با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شود...
این فیلمِ مجارستانی اولین فیلم بلند سینمایی لازلو نمش است. نمش سال‌ها دستیار کارگردانِ صاحب‌نام مجارستان، بلا تار، بوده است و در اولین فیلم خود نیز به‌سراغ یکی از موضوعات بحث‌برانگیز و همواره ناراحت‌کننده‌ی تاریخ بشری رفته است؛ موضوعی که برای جشنواره‌های سینمایی نیز جذابیتِ زیادی دارد. نمش توانست با این فیلم جایزه‌ی بزرگ جشنواره‌ی کن و همچنین جایزه‌ی گلدن گلوب و اسکارِ بهترین فیلم خارجی را از آنِ خود کند.
اما جدای از جنبه‌ی موضوعی، باید گفت که فیلم از منظر بصری ویژگی‌هایی دارد که آن را به‌کلی متمایز و ممتاز می‌کند و میتوان سال‌ها بعد نیز به‌واسطه‌ی همین ویژگی‌ها فیلم را به‌یاد آورد. میتوان گفت فیلم به‌شیوه‌ی اول‌شخص روایت می‌شود. به این شکل که ما در تمامیِ پلان‌ها همراه‌با شخصیت اصلی (شائول) حرکت می‌کنیم و از دیدِ او به وقایع می‌نگریم. با این شیوه، لازلو نمش موفق می‌شود به یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فیلم‌های جنگ و تاریخ سینما، بیا و بنگر (الم کلیموف، ۱۹۸۵)، نیز ارجاع بدهد و مصائب شخصیت اصلی خود در این فیلم را به مصائب آن پسرِ نوجوان گره بزند.
آن‌جا ما نماهای زیادی را از روبه‌رو و چهره‌ی پسر و ساید کاراکترها می‌دیدیم و این‌جا، در فیلم نمش، بیشترِ نماها از پشتِ سرِ شائول و بعضن از نیم‌رخ و سه‌رخِ او گرفته شده‌اند. اتفاقات نیز در معمولن در عمق میدان اتفاق می‌افتند و درحالی‌که بخشی از چهره‌ی شائول را در قاب می‌بینیم. فضای سرد و دهشتناکِ فیلم نیز همراه‌با سکوت‌های طولانی در میزانسن و برداشت‌های بلند دوربین تشدید می‌شود و به فضاسازی فیلم کمکِ بسیار می‌کند.
فیلم انسان
- Human
- سال ساخت: ۲۰۱۵
- کارگردان: یان آرتو-برتران
- روتن تومیتوز: ۹۰ %
مستندی شامل مصاحبه با انسان‌های گوناگون از ملیت‌ها و اقوامِ مختلف...
میتوان گفت که انسان دومین قسمت از سه‌گانه‌ای است که آرتو-برتران، فیلم‌ساز و محیط‌زیست‌شناسِ فرانسوی، ساخته است. دو ساخته‌ی دیگر خانه و زن نام دارند که به‌ترتیب در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۹ ساخته شدند. در این سه فیلم، ما با اسختاری مشابه روبه‌روییم. موضوعاتِ کلی مطرح‌شده ــ که عنوان فیلم‌هایند ــ سؤالاتی را به‌پیش می‌کشند که فیلم‌ساز با استفاده از مصاحبه با ده‌ها انسانِ مختلف از گوشه‌وکنارِ دنیا، با فرهنگ‌ها، پوشش‌ها، عقاید، دین‌ها، سلیقه‌ها، رنگ پوست‌ها و بسیار چیزهای مختلف، به آن‌ها پرداخته است.
مصاحبه‌شونده‌ها در اندازه‌قابِ مدیوم مقابل دوربین می‌نشینند و پس‌زمینه‌ی تیره‌ای پشتِ سر آن‌هاست. پس‌زمینه‌ای با رنگی خنثا که باعث می‌شود فیلم‌ساز سوژه‌های خود را از زمینه‌شان جدا کند تا نظرات آن‌ها بیشتر توجهِ بینندگان را به خود جلب کند. تصاویر مستند و چشم‌نوازی نیز که از اقصا نقاط دنیا تهیه شده است در پاساژ‌های فیلم به‌تصویر کشیده می‌شوند تا به این‌گونه، هم فیلم خود را بخش‌بندی کند و هم حوصله‌ی مخاطب از مصاحبه‌های پی‌درپی سرنرود و خستگیِ کم‌تری بر او عارض شود.
فیلم‌ساز سعی می‌کند تمام پرسش‌های درگیرکننده‌ای را که انسان‌ها با آن مواجه‌اند پوشش دهد و نظر انسان‌های مختلف را درباره‌ی آن‌ها جویا شود. نکته‌ی جالب برای مخاطبان ایرانی نیز این است که فیم با تصاویری آغاز می‌شود که موسیقیِ روی آن‌ها، شامل آوازی از سالار عقیلی روی اشعاری از مولانا است. فیلم یک نسخه‌ی دوونیم‌ساعته‌ی سینمایی دارد و یک نسخه‌ی بلندتر که در سه قسمت روی یوتیوب در دسترس است.
نظرات