معرفی مستند Chile: When Will It End | آگوستو پینوشه، دیکتاتور شیلی

مستند ?Chile: When Will It End (شیلی: کی به‌پایان می‌رسد؟)، مستندی یک ساعتی است که در سال ۱۹۸۶ منتشر شد. دیوید بردبری، فیلم‌ساز استرالیایی است که مخفیانه در سال ۱۹۸۵ وارد شیلی شد تا دیکتاتوری وحشیانه ژنرال آگوستو پینوشه را مستند کند. این فیلم سرکوب سیاسی، نقض حقوق بشر و ناآرامی‌های اجتماعی را به‌تصویر می‌کشد که شیلی را تحت حکومت پینوشه گرفتار کرده بود. این مستند که عنوان اصلی و شیلیایی آن، Chile: Hasta Cuando است، همچنین شامل مصاحبه با قربانیان، فعالان و مخالفان رژیم دیکتاتوری آگوستو پینوشه و همچنین تصاویری از اعتراضات، تجمعات و جشنواره‌های مختلف می‌شود و به‌جرأت می‌توان گفت یکی از شجاعانه‌ترین مستندسازی‌های تاریخ است و دیوید بردبری برای نمایش شیلی واقعی به‌جهانیان، از جان خود مایه گذاشت و از شجاعت همکاران وی در ساخت این مستند تکان‌دهندهٔ تاریخی نیز نباید غافل شد.

این فیلم مستند در سال ۱۹۸۷ نامزد جایزهٔ اسکار بهترین فیلم مستند بلند شد. برای ساخت مستند ?Chile: When Will It End، دیوید بردبری و همکاران وی به‌صورت مخفیانه در شیلی حضور پیدا کردند و به‌بهانهٔ فیلم‌برداری از جشنواره‌های موسیقی کشور شیلی و آمریکای جنوبی، توانستند مراحل فیلم‌برداری را پیش ببرند.

از رژیم آگوستو پینوشه بگوییم که بر شیلی و مردمان شیلی، تأثیری عمیق، دردناک و تلخ برجای گذاشت و البته موضوعی بحث‌برانگیز در سراسر جهان بود. از یک سو، برخی افراد استدلال می‌کنند که رژیم پینوشه رشد اقتصادی، ثبات سیاسی و گذار مسالمت‌آمیز به‌دموکراسی را به‌ارمغان آورد. از سوی دیگر، بسیاری از مردم، رژیم پینوشه را به‌دلیل نقض حقوق بشر، نابرابری‌های اجتماعی و برخوردهای استبدادی در همه سطوح محکوم می‌کنند. به‌برخی تغییرات اساسی در زمان حکمرانی آگوستو پینوشه اشاره می‌کنیم.

تأثیر اقتصادی:پینوشه مجموعه‌ای از اصلاحات نئولیبرالی را اجرا کرد و نتیجه آن باز شدن درهای اقتصادی شیلی برای سرمایه‌گذاران خارجی بود. از سویی بسیاری از شرکت‌های دولتی را خصوصی کرد، هزینه‌های عمومی را کاهش داد و کاغذبازی‌های اضافی و وقت‌گیر که تأثیر بسیاری روی بازار شیلی داشتند را کم کرد. این اصلاحات تحت تأثیر مکتب اقتصاد شیکاگو (Chicago School of Economics)، گروهی از اقتصاددانان آمریکایی که به‌دولت پینوشه مشاوره می‌دادند، انجام گرفت. از این لحاظ بسیاری در شیلی به‌سیاست‌های خصوصی‌سازی سفت و سخت پینوشه و ارزش‌‌دهی وی به‌بازار آزاد برای تقویت اقتصاد این کشور و تبدیل آن به‌یکی از کشورهای ثروتمند آمریکای جنوبی اعتبار می‌دهند. با‌این‌حال، برخی دیگر از این سیاست‌ها به‌دلیل افزایش نابرابری درآمد، فقر، بیکاری و طردشدگی اجتماعی انتقاد می‌کنند. دستهٔ دوم همچنین به‌این موضوع اشاره می‌کنند که رشد اقتصادی نابرابر و وابسته به‌عوامل خارجی مانند افزایش قیمت مس در زمان حکمرانی پینوشه بوده است.

تأثیر سیاسی:پینوشه قانون اساسی سال ۱۹۲۵ را لغو کرد و در سال ۱۹۸۰ قانون اساسی جدیدی را جایگزین آن کرد که به‌او اختیارات گسترده‌ای به‌عنوان رئیس جمهور و فرمانده کل نیروهای مسلح اعطاء کرد. او همچنین تشکیل و ادامهٔ فعالیت احزاب سیاسی را ممنوع کرد، رسانه‌ها را تحت منگنهٔ شدیدی برای سانسور هرگونه اخبار آگاهی‌دهنده‌ای قرار داد و هرگونه صدای مخالفی را به‌شدت سرکوب کرد. پینوشه تا سال ۱۹۸۸ به‌عنوان یک دیکتاتور بر شیلی حکومت کرد، درواقع تا زمانی‌که با برگزاری همه‌پرسی برای تصمیم‌گیری درباره ماندن بر مسند قدرت یا واگذاری آن، تحت فشارهای زیاد به‌همه‌پرسی تن داد. همه‌پرسی منجر به‌پیروزی کمپین معروف «نه» شد که خواستار پایان دادن به‌حکومت دیکتاتوری پینوشه و بازگشت به‌دموکراسی بود. پینوشه نتیجه را پذیرفت و در سال ۱۹۹۰ از قدرت کنار رفت و راه برای انتخابات دموکراتیک هموار شد. اصلاحات قانون اساسی که توسط پینوشه در سال ۱۹۸۰ صورت گرفت، موانع زیادی را در ثبات سیاسی در شیلی حتی بعد از کنار رفتن پینوشه سبب شد و به‌عنوان مثال مصونیت افسران نظامی از تعقیب قضایی و فقدان سازوکارهای کاربردی برای اجرای قانون اساسی برای حمایت از حقوق بشر و موارد دیگر، برخی از سدهایی بودند که شکستن آن‌ها بسیار زمان برد و می‌برد و این‌طور نبود که با کنار رفتن شخص پینوشه، به‌یکباره شیلی بهشت شود.

تأثیر اجتماعی: رژیم پینوشه با نقض گسترده حقوق بشر و انجام اعمالی چون شکنجه، ناپدیدسازی قهری، اعدام و تبعید هزاران نفر که از سوی رژیم، دشمن یا تهدید محسوب می‌شدند، در اذهان جهانی به‌یاد آورده می‌شود. براساس آمارهای رسمی، بیش از ۳۰۰۰ نفر کشته یا ناپدید شدند و بیش از ۴۰۰۰۰ نفر توسط نیروهای امنیتی پینوشه شکنجه شدند. قربانیان شامل حامیان دولت سالوادور آلنده (سالوادور آلنده از نوامبر ۱۹۷۰ تا سرنگونی و مرگش در پی کودتای ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ میلادی، رئیس‌جمهور شیلی بود. از او به‌عنوان اولین رئیس‌جمهور مارکسیستی که با رأی و دموکراسی به‌قدرت رسید یاد می‌شود.)، فعالان چپ، اتحادیه‌های کارگری، دانشجویان، روزنامه‌نگاران، هنرمندان و مردم بومی بودند. رژیم پینوشه همچنین حقوق فرهنگی و اجتماعی بسیاری از مردم شیلی را با تحمیل یک ایدئولوژی محافظه‌کارانه و ملی‌گرایانه که زنان و بسیاری از اقلیت‌ها در آن به‌حاشیه رانده شدند، نقض کرد. میراث سرکوب پینوشه همچنان جامعه شیلی را آزار می‌دهد و بسیاری از بازماندگان و بستگان قربانیان همچنان به‌دنبال حقیقت، عدالت و البته غرامت هستند.

شیلی پس از پینوشه ازطریق مجموعه‌ای از رویدادهای سیاسی و اجتماعی که بقایای رژیم استبدادی پیشین را به‌چالش می‌کشید و خواستار بازگشت به‌آزادی‌های مدنی و ایجاد نهادهای دموکراتیک بود، تا اندازه‌ای به‌دموکراسی رسید. در سال ۱۹۸۰، پینوشه یک همه‌پرسی برای تصویب قانون اساسی جدید برگزار کرد که به‌او اختیارات و مشروعیت گسترده‌ای به‌عنوان رئیس جمهور می‌داد. قانون اساسی توسط ۶۷ درصد از رأی‌دهندگان تصویب شد، اما همچنین شامل مقرراتی برای همه‌پرسی دیگری در سال ۱۹۸۸ برای تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا پینوشه باید به‌قدرت ادامه دهد یا خیر نیز می‌شد. در اواسط دهه ۱۹۸۰، شیلی با بحران اقتصادی، ناآرامی اجتماعی و فشارهای بین‌المللی برای پایان‌ دادن به‌دیکتاتوری وحشیانه‌ای روبه‌رو شد که پینوشه تنها این روش را چاره‌ساز برای ادامهٔ قدرت خود می‌دید. گروه‌های مخالف مختلفی چون اتحادیه‌های کارگری، سازمان‌های حقوق بشری، دانشجویان و احزاب سیاسی، اعتراضات، اعتصاب‌ها و کمپین‌هایی را در جهت اصلاحات دموکراتیک و محکوم کردن نقض حقوق بشر سازماندهی کردند. در سال ۱۹۸۸، مخالفان ژنرال آگوستو پینوشه، ائتلاف گسترده‌ای به‌نام Concertación de Partidos por el No (ائتلاف احزاب برای نه) تشکیل دادند که ۱۷ حزب را از پیشینه‌های ایدئولوژیک مختلف متحد کرد؛ ائتلافی که گزینهٔ «نه» در همه‌پرسی از دل آن بیرون آمد و اعضای این احزاب از روش‌های خلاقانه و صلح‌آمیز برای بسیج عمومی و متقاعد کردن مردم برای برکناری پینوشه رأی دادند. در ۵ اکتبر ۱۹۸۸ همه‌پرسی برگزار شد و گزینه «نه» با ۵۵.۹۹ درصد آراء پیروز شد. پینوشه نتیجه را پذیرفت و در سال ۱۹۹۰ با کناره‌گیری موافقت کرد و راه برای انتخابات دموکراتیک هموار شد. گفتنی است پاتریسیو ایلوین اولین رئیس جمهور شیلی بود که سال ۱۹۷۳ به‌صورت دموکراتیک انتخاب شد.

گذار به‌دموکراسی آسان نبود. پینوشه تا سال ۱۹۹۸ به‌عنوان فرمانده کل ارتش و تا سال ۲۰۰۲ به‌عنوان سناتور مادام‌العمر باقی ماند. او همچنین حامیان وفاداری در قوه قضائیه و رسانه‌ها داشت. قانون اساسی ۱۹۸۰ هنوز به‌قوت خود باقی بود و موانع زیادی برای حکومت‌های دموکراتیک ایجاد کرد، مانند سناتورهای انتصابی، مصونیت برای افسران نظامی و فقدان مکانیسم‌های قانون اساسی برای حمایت از حقوق بشر. با وجود این چالش‌ها، دولت‌های دموکراتیک شیلی موفق شدند برخی اصلاحات سیاسی و اجتماعی مانند کاهش فقر، بهبود آموزش و مراقبت‌های بهداشتی و تقویت نهادهای حقوق بشری تا اندازه‌ای برقراری عدالت برای قربانیان دیکتاتوری دوران پینوشه را اجرا کنند. با‌این‌حال، بسیاری از مسائل مانند نابرابری، حقوق مردمان بومی، حفاظت از محیط زیست و تغییر قانون اساسی حل نشده یا همچنان بحث‌برانگیز باقی ماندند.

دیوید بردبری، مستندساز استرالیایی، ۲۱ فیلم مستند تولید کرده است و بسیاری از این آثار به‌مسائل سیاسی می‌پردازند و مصائب افراد محروم و آسیب‌دیده را برجسته می‌کنند. او کار خود را در سال ۱۹۷۲ به‌عنوان خبرنگار رادیویی ABC آغاز کرد و از آن زمان تاکنون جوایز بسیاری از جشنواره‌های بین‌المللی فیلم دریافت کرده است ازجمله پنج جایزهٔ صنعت فیلم استرالیا و دو نامزدی جایزهٔ اسکار. او در رشتهٔ علوم سیاسی از دانشگاه ملی استرالیا فارغ‌التحصیل شده است؛ به‌برخی از آثار شاخص دیوید بردبری اشاره می‌کنیم.

مستند Front Line(خط مقدم)، محصول سال ۱۹۷۹ که مستندی راجع‌به فیلم‌بردار خبری استرالیایی، نیل دیویس، در ویتنام است. این فیلم مستند نامزد جایزهٔ اسکار شد و همچنین برنده جایزهٔ اول جشنواره فیلم سیدنی و ملبورن و جایزهٔ گریرسون در جشنواره فیلم آمریکا شد و در سراسر جهان به‌نمایش درآمد. مستند Public Enemy Number One(دشمن شماره یک ملت)، محصول سال ۱۹۸۱ که بیوگرافی ویلفرد برشت، روزنامه‌نگار جنجالی استرالیایی و اولین روزنامه‌نگار غربی است که پس از پرتاب بمب‌ اتم وارد هیروشیما شد. این فیلم مستند برنده جایزهٔ گلدن گیت برای بهترین مستند شد و تندیس کریستوفر و همچنین جایزهٔ بهترین مستند در جشنواره فیلم سیدنی را به‌دست آورد و برنده جایزهٔ AFI شد، اما جالب اینجا است که هرگز در تلویزیون استرالیا نمایش داده نشد. دیوید بردبری در سال ۲۰۰۷ مستند A Hard Rain (بارانی شدید) را ساخت که به‌صنعت هسته‌ای می‌پرداخت و موضوعاتی چون استخراج اورانیوم تا انرژی هسته‌ای و زباله‌های رادیواکتیو و سلاح‌های هسته‌ای را مورد بررسی قرار داده و البته وارد شدن استرالیا به‌‌صنعت انرژی هسته‌ای را زیر ذره‌بین قرار می‌دهد.