سیر تحولی کنترلر‌های بازی: سونی (Sony)

شرکت ژاپنی سونی در سال ۱۹۴۶ در شهر توکیو ژاپن توسط آکیرو موریتا و ماسارو ایبوکا تاسیس شد.این کمپانی بزرگ امروزه در بخش‌های متنوعی فعالیت می‌کند، بازی‌های رایانه‌ای، ساخت قطعات الکترونیکی، ساخت گوشی‌های موبایل و تبلت، ساخت فیلم و خدمات بانکی و بیمه‌ای نمونه‌ای از فعالیت‌های این کمپانی ژاپنی است. واحد سرگرمی سونی با نام «Sony Computers Entertainment» با تمرکز بر روی بازی‌های رایانه‌ای در سال ۱۹۹۳ تاسیس شد. فعالیت‌های این بخش در زمینه‌های مختلف بازی‌های ویدیویی مثل ساخت کنسول و ساخت و نشر بازی‌های ویدیویی است. کنسول‌های ساخته شده توسط سونی با نام PlayStation عرضه می‌شوند که تا امروز ۴ کنسول‌ خانگی و ۲ کنسول دستی توسط سونی طراحی و عرضه شده که این شرکت را به عنوان یکی از غول‌های بازی‌سازی حال حاضر معرفی می‌کنند. در ادامه کنترلر‌های ساخته شده برای کنسول‌های پلی‌استیشن را بررسی خواهیم کرد:

۱- کنترلر پلی‌استیشن 1 (Dualshock)

اولین کنسول تولید شده توسط سونی در نسل پنجم بازی‌های رایانه ای و در سال ۱۹۹۴ عرضه شد. پلی‌استیشن اولین کنسولی بود که توانست به رکورد فروش ۱۰۰ میلیون نسخه برسد و این امر ۹ سال پس از عرضه کنسول محقق شد. این کنسول در زمان خود با نهایت دقت و اهمیت زیاد به توان پردازشی ساخته شده بود که نتیجه آن گرافیک واقع‌گرایانه‌تر بازی‌های این کنسول در مقایسه با کنسول‌های موجود سگا ساتورن و نینتندو ۶۴ بود. در همین راستا بیل گیتس، رئیس مایکروسافت، پلی‌استیشن را بهترین کنسول موجود در بازار نامیده بود. سونی در سال ۲۰۰۰ نسخه اسلیم این کنسول را هم با نام PSOne معرفی کرد که تصویر و مقایسه آن را با نسخه اولیه در بالا مشاهده می‌کنید. برای این کنسول ۳ نوع کنترلر توسط سونی عرضه شده که در ادامه نگاهی به آن‌ها خواهیم داشت. کنترلر اصلی پلی‌استیشن 1 همراه با کنسول در سال ۱۹۹۴ عرضه می‌شد. کنترلر سونی تفاوت‌های زیادی با کنترلر‌های موجود در بازار داشت، در خلاف کنترلر‌های رایج نینتندو و سگا که کلید‌های جهت متصل به هم بودند، سونی از ۴ کلید مجزا برای این قسمت استفاده کرده بود. همچنین ۴ کلید اصلی کنترلر با اشکال هندسی نام‌گذاری شده‌اند که این مقوله به فرهنگ ژاپنی‌های بر‌می‌گردد، کلید ضربدر بر اساس کلمه باتسو در ژاپنی طراحی شده که به معنی اشتباه است و برای لغو دستورات در بازی‌ها استفاده می‌شود، کلید دایره هم از کلمه مارو به معنی صحیح الهام گرفته شده و برای تایید دستورات استفاده می‌شود، کلید مثلث هم به معنی میدان دید و مربع با الهام از ورقه‌های کاغذ ساخته شده و برای دسترسی به منو‌ها کاربرد دارد. این دسته همچنین اولین کنترلری است که از ۴ کلید در پشت دسته بهره می‌برد و همین امر در بازی‌هایی مثل مدال افتخار کاربرد بسیار زیادی داشت. در وسط دسته و پایین آرم پلی‌استیشن هم کلید‌های Start و Select حضور دارند. در سال ۱۹۹۶ نسخه جدید این کنترلر عرضه شد که تنها تفاوت آن با نسخه اصلی سیم بلند‌تر و با کیفیت‌تر بود. سونی در سال ۱۹۹۵ یک کنترلر متفاوت برای کنسول خود عرضه کرد که با قیمت ۷۰ دلاری بسیار هم گران بود. این وسیله به نوعی شبیه‌سازی کابین خلبان یک هواپیمای جنگی است و از ۲ جوی‌استیک در سمت چپ و راست استفاده می‌کند که کلید‌های اکشن هم روی آن‌ها قرار دارد، همچنین کلید‌های ۴‌گانه با اشکال هندسی در وسط این کنترلر هم حضور دارند که امکان استفاده از آن را برای بازی‌های معمولی هم فراهم می‌کند. این کنترلر به دلیل قیمت نسبتا بالا و همچنین محدودیت بازی‌ها که آثاری مثل Ace Combat 2 را شامل می‌شد، زیاد مورد استقبال قرار نگرفت ولی با این حال ایده‌ی ساخت کنترلر‌های بعدی پلی‌استیشن از طریق این وسیله به ذهن سونی رسید. سونی در سال ۱۹۹۶ نسخه جدیدی از کنترلر‌های پلی‌استیشن را با نام Dual Analog Controller معرفی کرد که پس از استقبال طرفداران از کنترلر قبلی ساخته شده بود، در این کنترلر از ۲ جوی‌استیک استفاده شده بود که دقت بسیار بالاتر از کلید‌های جهت داشتند و همچنین کلید‌های R2 و L2 که در پشت دسته قرار داشتند عریض تر شده بودند که استفاده از آن‌ها را راحت‌تر می‌کرد. این دسته‌های از ۳ حالت پشتیبانی می‌کردند، با یک بار فشار دادن کلید آنالوگ، چراغ قرمز رنگ روشن می‌شد و کنترلر وارد حالت آنالوگ می‌شد که آنالوگ چپ برای حرکت در بازی‌ها و آنالوگ راست هم برای اعمال دیگر استفاده می‌شد، ولی با دو بار فشار دادن کلید آنالوگ، دسته وارد حالت Flightstick می‌شد که به نوعی قابلیت‌های کنترلر پروازی را شبیه‌سازی می‌کرد و هر دو جوی‌استیک برای حرکت استفاده می‌شدند و کلید‌های پشت هم برای اعمال دیگر، نسخه‌های این کنترلر که در ژاپن عرضه می‌شدند از قابلیت لرزش هم بهره می‌بردند که سونی این ویژگی را در نسخه‌های آمریکایی و اروپایی حذف کرد.سونی در سال ۱۹۹۸ نسخه پیشرفته این کنترلر را با نام DualShock عرضه کرد که به کنترلر استاندارد پلی‌استیشن تبدیل شد، تفاوت دوال‌شاک با دوال‌آنالوگ در حذف شدن حالت Flightstick، داشتن قابلیت لرزش در تمامی نسخه‌ها، سنگین‌تر شدن کنترلر و تغییر جنس جوی‌استیک ها بود که جوی‌استیک‌های دوال شاک حالت بر‌آمده‌تر و جنس نرم‌تری داشتند. دوال‌شاک به همراه نسخه اسلیم کنسول هم به عنوان کنترلر اصلی عرضه شد و سونی بعد‌ها رنگ آبی آن‌ها را هم ارایه کرد.در کنار کنترلر‌های اصلی ساخته شده توسط سونی، شرکت نامکو در سال ۱۹۹۵ یک کنترلر برای کنسول پلی‌استیشن ساخت که NeGcon نام داشت و بر اساس کلمه نیجیرو نام‌گذاری شده بود که در زبان ژاپنی به معنی چرخش است، این کنترلر‌ها قابلیت چرخش از وسط را داشتند که البته مزیت‌ آن‌چنانی هم محسوب نمی‌شد و به دلیل داشتن تعداد کلید‌های کم‌تر طرفداران کنسول پلی‌استیشن تمایل زیادی به تعویض دسته اصلی خود با این کنترلر نشان ندادند. به هر حال دوال‌شاک از این تاریخ به بعد به عنوان نماد دسته‌های پلی‌استیشن شناخته شد و سونی شکل ظاهری دسته‌های خود را در آینده هم تغییر زیادی نداد که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

۲- کنترلر پلی‌استیشن 2 (Dualshock 2)

سونی پلی‌استیشن 2 را در سال ۲۰۰۰ و به عنوان یک کنسول نسل پنجمی معرفی کرد. رقبای اصلی این کنسول، ایکس‌باکس مایکروسافت و گیم‌کیوب نینتندو بود. پلی‌استیشن 2 لقب پر‌فروش‌ترین کنسول تاریخ را یدک می‌کشد و تا امروز در حدود ۱۵۵ میلیون نسخه از این کنسول توسط سونی فروخته شده است که آن را به موفق‌ترین کنسول تاریخ تبدیل می‌کند. کنترلر‌های اصلی پلی‌استیشن 2 دوال‌شاک ۲ نام داشتند و همچنین این کنسول قابلیت استفاده از کنترلر‌های دوال‌شاک را هم داشت. دوال‌شاک ۲ با کم‌ترین تغییر نسبت به نسل قبلی خود ساخته شده بود، رنگ بدنه، سیم و درگاه کنترلر از سفید به سیاه تبدیل شده بود، وزن کلی کنترلر کمی کاهش یافته بود و تمام کلید‌های آن به استثنای L3 و R3 که با فشار جوی‌استیک‌ها قابل استفاده بودند، حساس به لمس طراحی شده بودند که باعث می‌شد میزان فشار کلید‌ها یا جوی‌استیک‌ها تاثیر مستقیم در بازی‌ها داشته باشد. سونی بعد‌ها نسخه رنگی این کنترلر را هم معرفی کرد که در رنگ‌هایی مثل سبز، قرمز، سفید و صورتی عرضه می‌شدند که می‌توانید تصاویر تعدادی از آن‌ها را در ادامه تماشا کنید.

۳- کنترلر پلی‌استیشن 3 (Dualshock 3)

  سونی کنسول پلی‌استیشن 3 را در سال ۲۰۰۶ به عنوان یک کنسول نسل هفتمی معرفی کرد. پلی‌استیشن 3 اولین کنسولی بود که از دیسک‌های بلوری استفاده می‌کرد، قابلیت بازی‌های چند‌نفره در قالب شبکه پلی‌استیشن به کنسول اضافه شده بود و اولین کنسول سونی بود که از حافظه داخلی بهره می‌برد. در حالی که با معرفی پلی‌استیشن 3 همگان منتظر عرضه نسل سوم کنترلر‌های دوال‌شاک بودند، سونی نام کنترلر‌های جدید را Sixaxis اعلام کرد که فاقد قابلیت لرزش بودند. دلیل این امر اختلافات مابین سونی و شرکت هپتیک تکنولوژی، سازنده موتور‌های لرزشی دوال‌شاک، بود که شرکت مذکور به دلیل اختلافات مالی از سونی شکایت کرده بود و به همین دلیل کنترلر‌های Sixaxis فاقد قابلیت لرزش بودند. البته در سال ۲۰۰۷ مشکلات مابین سونی و هپتیک حل شد و به همین دلیل سونی کنترلر دوال‌شاک ۳ را معرفی کرد که قابلیت لرزشی به آن اضافه شده بود. اولین تغییر در کنترلر‌های پلی‌استیشن 3 استفاده از قابلیت بی‌سیم برای اتصال به کنسول بود، همچنین دقت جوی‌استیک‌ها بسیار بیش‌تر از دوال‌شاک ۲ بود و همچنین ۴ چراغ در پشت دسته قرار داشتند که شماره بازیکن را در هنگام اتصال چند نفر به کنسول نشان می‌داند. جنس دوال‌شاک ۳ نسبت به Sixaxis بهتر بود و به دلیل اضافه شدن موتور لرزشی وزن آن هم در حدود ۵۰ گرم افزایش یافته بود و در پشت کنترلر درگاه میکرو USB حضور داشت که شارژ باطری دوال‌شاک ۳ از این طریق صورت می‌گرفت. شاید بتوان بزرگ‌ترین تغییری که این کنترلر داشت، در داخل آن بود. اضافه شدن سنسورهای حرکتی سبب شد تا برخی بازی‌ها از جمله Heavy Rain، Heavenly Sword و Killzone از این قابلیت حرکتی استفاده کنند. یا حتی در بازی Burnout شما می‌توانستید کنترلر را به جهت‌های مختلف هدایت کنید تا و فرمان بازی را حرکت دهید. سونی همچنین برای این کنترلر یک صفحه کلید بی‌سیم هم عرضه کرد که به قسمت بالایی کنترلر متصل می‌شد ولی حتی توانایی کارکرد کاملا مجزا را هم داشت و از باطری مجزا بهره می‌برد تا باعث افزایش مصرف باطری کنترلر نشود. همچنین در پی محبوبیت بالای کنسول پلی‌استیشن 3 و کنترلر‌های دوال‌شاک ۳، نسخه‌های رنگی این کنترلر بعد‌ها توسط سونی عرضه شد و همچنین همزمان با عرضه بازی‌هایی مثل God of War، Call of Duty و Uncharted کنترلر‌هایی با طرح این بازی‌ها عرضه شد که می‌توانید تصاویر آن‌ها را در ادامه مشاهده کنید.

۴- کنترلر پلی‌استیشن 4 (Dualshock 4)

  پلی‌استیشن 4 آخرین کنسول معرفی شده توسط سونی است که با آغاز نسل هشتم بازی‌ها در سال ۲۰۱۳ معرفی و عرضه شد تا با کنسول‌های ایکس‌باکس وان و Wii U رقابت کند. سونی این کنسول را قوی‌ترین وسیله بازی حال حاضر می‌داند که این نظریه در بسیاری از بازی‌ها نیر ثابت شده است. سونی قابلیت‌های جالبی مثل امکان استریم محتوای بازی‌ها، اشتراک‌گذاری تصاویر ضبط شده از بازی‌ها و استفاده از گوشی‌ها و تبلت‌های سونی به عنوان صفحه نمایش بازی‌های پلی‌استیشن 4 را فراهم کرده است. همچنین در پایان سال مالی ۲۰۱۴، کنسول پلی‌استیشن 4 توانست لقب پر‌فروش‌ترین کنسول سال را به دست بیاورد. سونی همزمان با معرفی این کنسول، از نسل جدید کنترلر‌های خود را با نام دوال‌شاک ۴ رونمایی کرد که برای اولین بار شاهد تغییرات نسبتا زیادی در کنترلر‌های سری دوال‌شاک بودیم. کنترلر‌های جدید با حفظ تقریبی شکل ظاهری سری، یک صفحه لمسی در قسمت بالایی خود دارند که برای دریافت دستورات لمسی در بازی‌ها استفاده می‌شود. کلید‌های Start و Select در این نسخه حذف شده و با ۳ کلید جدید Home، Option و Share جایگزین شده‌اند. با کلید Home امکان دسترسی به صفحه اصلی داشبورد پلی‌استیشن محیا می‌شود، کلید Option به نوعی تلفیقی از کلید‌های Start و Select است و کلید Share برای به اشتراک گذاری مستقیم محتویات ضبط شده استفاده می‌شود. علاوه بر تغییرات در کلید‌ها، در پشت کنترلر شاهد یک نوار نورانی هستم که قابلیت‌های متفاوتی دارد، در بازی‌های چند‌نفره این نوار به رنگ شخصیت انتخاب شده روشن می‌شود و همچنین در بازی‌های مختلف این نوار رنگ‌های مختلفی به خود می‌گیرد که مخصوصا در تاریکی جلوه بسیار زیبایی به کنترلر می‌دهد. برای مثال در بازی GTA V و هنگام تعقیب و گریز با پلیس، این نوار به رنگ چراغ ماشین پلیس روشن می‌شود. ظاهر دوال‌شاک ۴ نسبت به نسخه‌های قبلی آرگونومیک‌تر ساخته شده که استفاده از آن‌را بسیار لذت‌بخش می‌کند. جوی‌استیک‌های دوال‌شاک ۴ هم بر خلاف نسخه‌های قبلی، فرورفته هستند و جنس آن‌ها هم بهتر و نرم‌تر است که استفاده از آن‌ها را بسیار لذت‌بخش می‌کند. بر روی این کنترلر یک اسپیکر مونو و خروجی ۳/۵ میلی‌متری هدفون هم حضور دارد، باطری کنترلر هم که قابل جداسازی نیست و از طریق درگاه میکرو USB شارژ می‌شود. کنترلر‌های دوال‌شاک ۴ فعلا در رنگ‌هایی مثل سیاه، قرمز و آبی در دسترس هستند که البته علاوه بر این‌ها نسخه‌های منقش به بازی‌ها هم عرضه شده‌اند و اخیرا و در جریان نمایشگاه گیم‌توکیو ۲۰۱۵، سونی از ۴ رنگ جدید این کنترلر‌ها رونمایی کرد. در ادامه می‌توانید تصاویر تعدادی از زیباترین کنترلر‌های دوال شاک‌۴ را مشاهده کنید.

۵- PlayStation Portable Controller

سونی در سال ۲۰۰۴ کنسول دستی PlayStation Portable را با نام مخفف PSP معرفی کرده تا رقیبی برای Nintendo DS باشد. PSP از لحاظ قدرت سخت‌افزاری بسیار بهتر ار کنسول دستی نینتندو بود و بازی‌های آن از لحاظ بصری بسیار زیباتر بودند، این کنسول در کنار اجرای بازی، از قابلیت‌های مالتی‌مدیای خوبی هم مثل پخش فیلم و آهنگ و داشتن گیرنده تلویزیون بهره می‌برد که آن‌را به وسیله‌ای موفق تبدیل کرد، نسخه‌های مختلفی از PSP مثل Go و 3000 عرضه شدند که از لحاظ کنترلر تفاوت زیادی با یکدیگر نداشتند. تولید این کنسول دستی در سال ۲۰۱۴ متوقف شد و تا پایان این سال حدود ۸۰ میلیون نسخه از آن در سراسر جهان به فروش رفته بود که آمار بسیار خوبی است. کنترلر‌های این کنسول دستی شامل ۴ کلید جهت و یک جوی‌استیک در سمت چپ، ۴ کلید اصلی با اشکال هندسی مشهور سونی در سمت راست و ۲ کلید پشتی بودند. در قسمت پایینی کنسول هم کلید‌های دیگری وجود داشت که مربوط به قابلیت‌های مولتی‌مدیا کنسول می‌شد.

۶- PlayStation Vita Cotroller

سونی در سال ۲۰۱۱ نسخه نسل هشتمی کنسول دستی خود را با نام Vita معرفی کرد. این نسخه قابلیت‌های بهتری نسبت به PSP دارد، صفحه‌نمایش لمسی ۵ اینچی، سخت‌افزار قدرتمند‌تر و به موجب آن جلوه‌های بصری بهتر بازی‌ها و همچنین امکان اجرای بازی‌ها بر روی تلویزیون و از طریق PlayStation TV که امکان استفاده از کنترلر‌های دوال‌شاک ۳ و ۴ را فراهم‌میکند، تعدادی از این قابلیت‌ها هستند که در کنار توانایی استریم بازی‌های پلی‌استیشن 4 بر روی این کنسول بسیار جالب به نظر می‌رسند، ولی با تمام این تفاسیر کنسول ویتا در مجموع در حدود ۱۲ میلیون نسخه فروش داشته که در مقایسه با فروش ۵۴ میلیون نسخه‌ای Nintendo 3DS بسیار ضعیف عمل کرده است. کنترل بازی‌های پلی‌استیشن ویتا از طریق ترکیب صفحه لمسی با کلید‌های موجود صورت می‌گیرد. سونی در این کنسول دستی کلید‌های مربوط به قابلیت‌های مالتی مدیا را حذف کرده و این اعمال از طریق صفحه نمایش لمسی صورت می‌گیرند، بر خلاف PSP در ویتا از ۲ جوی‌استیک استفاده شده که یکی در سمت راست و یکی هم در سمت چپ قرار دارد، کلید‌های جهت ۴ گانه و کلید Home پلی‌استیشن در سمت چپ و در سمت راست هم ۴ کلید اصلی با اشکال هندسی و ۲ کلید هم در پشت مجموعه کنترل ویتا را تشکیل می‌دهند.

۷- PlayStation Move Controller

سونی PlayStation Move را در سال ۲۰۰۹ و برای رقابت با سنسور حرکتی کینکت مایکروسافت معرفی کرد. این وسیله برای پلی‌استیشن 3 و 4 استفاده می‌شد که به صورت هماهنگ با وب‌کم سونی کار می‌کند. وب‌کم سونی در پلی‌استیشن 3 Eye نام داشت که در نسل هشتم به PS Camera تغییر یافت.کنترلر اصلی Move به شکل یک چوب‌دستی طراحی شده که در داخل آن سنسور‌های حرکتی وجود دارند، این کنترلر از یک میدان مغناطیسی هم بهره می‌برد که در تقابل با میدان مغناطیسی کره زمین به کارکرد بهتر وسیله و شناخت راحت‌تر آن توسط وب‌کم کمک می‌کند. بر روی Move یک کلید بزرگ مختص قابلیت‌های حرکتی وجود دارد که توسط انگشت شصت استفاده می‌شود و در اطراف آن هم ۴ کلید اصلی با اشکال هندسی حضور دارند. کلید Home پلی‌استیشن و ۲ کلید Select و Start هم در طرفین و یک کلید در پشت دیگر اجزای این سنسور حرکتی هستند. در بالای کنترلر موو هم یک قوی رنگی وجود دارد که به نوعی شبیه نوار رنگی پشت دوال‌شاک ۴ بازخورد‌های مختلفی از بازی‌ها را به گیمر منتقل می‌کند و در بازی‌های مختلف هم مثل یک سلاح یا حتی قلم‌مو عمل می‌کند. در کنار کنترلر اصلی، یک کنترلر دیگر هم برای موو به نام Navigation Controller وجود دارد که تقریبا شبیه به Nunchuck کنسول Wii است و شبیه به سمت چپ کنترلر معمولی دوال‌شاک است، یک جوی‌استیک در قسمت بالایی که کلید L3 را هم در بر دارد، ۴ کلید جهت، ۲ کلید در پشت و ۲ کلید دایره و ضربدر در کنار کلید Home دیگر اجزای این کنترلر جانبی موو را تشکیل می‌دهند، همچنین به جای این قسمت، امکان استفاده از کنترلر‌های دوال‌شاک ۳ و ۴ هم وجود دارد. امکان استفاده از کنترلر موو در بازی‌های بسیاری مثل The Last of Us، Killzone 3 و غیره وجود دارد، یکی از بازی‌های اختصاصی این سنسور حرکتی Sports Champions است که ۲ نسخه از آن منتشر شده و همانند Kinect Sports مایکروسافت مجموعه‌ای از بازی‌های ورزشی است و در ادامه می‌توانید تصاویر آن را مشاهده کنید.به هر حال بررسی کنترلر‌های ساخته شده توسط سونی در این قسمت به پایان می‌رسد، پایان این قسمت در اصل پایانی بر بررسی سیر تحولی کنترلر‌های بازی کنسول‌های حال حاضر هم هست، ولی ما در تیم زومجی تصمیم گرفتیم تا قسمتی مجزا از سری مقاله‌های «سیر تحولی کنترلر‌های بازی» را با عنوان نسل آینده کنترلر‌های بازی منتشر کنیم که می‌توانید طی چند روز آینده منتظر آن باشید. نظرات خود را در مورد این قسمت با زومجی در میان بگذارید. تهیه شده در زومجی