معرفی مستند Senna | اسطوره قهرمانی و تراژدی F1
مستند Senna، به‌کارگردانی آصف کاپادیا، زندگی حرفه‌ای قهرمان اسطوره‌ای و برزیلی مسابقات اتومبیلرانی فرمول یک را به‌تصویر می‌کشد؛ قهرمانی که زندگی شگفت‌انگیز و مرگی غم‌انگیزی داشت.
مستند Senna، فیلمی مستند محصول سال ۲۰۱۰ است که زندگی و مرگ تراژیک قهرمانِ برزیلی مسابقات F1، آیرتون سنا را به‌کارگردانی آصف کاپادیا به‌تصویر می‌کشد. این فیلم توسط شرکت StudioCanal، شرکت Working Title Films و شرکت Midfield Films تولید شده و توسط یونیورسال پیکچرز توزیع و پخش شده است.
فیلم مستند Senna، دوران حرفه‌ای آیرتون سنا در مسابقات فرمول یک، از اولین حضورش در سال ۱۹۸۴ تا تصادف مرگبارش در سال ۱۹۹۴ را پوشش می‌دهد و بر رقابت او با آلن پروست، مبارزات او با سیاست‌های حاکم بر این ورزش در آن دوران و دستاوردهایش به‌عنوان یک رانندهٔ حرفه‌ای و یک قهرمان ملی تمرکز دارد. آصف کاپادیا در مستند «سِنا» با استفاده از تصاویر آرشیوی و مصاحبه با افراد مختلف درون این ورزش-صنعت، بدون استفاده از راوی یا نمایش صحنه‌های اضافی، پرتره‌ای همه‌جانبه و البته احساسی از آیرتون سنا خلق می‌کند. این فیلم مورد تحسین منتقدان قرار گرفت و جوایز متعددی از جمله جایزهٔ بفتا برای بهترین مستند و جایزهٔ تماشاگران سینمای جهان (World Cinema Audience Award) در جشنواره سینمایی معتبر ساندنس را از آن خود کرد. این فیلم مستند همچنین به‌پرفروش‌ترین فیلم مستند تاریخ بریتانیا تبدیل شد.
فیلم مستند Senna، به‌زندگی شگفت‌انگیز و مرگ غم‌انگیز اسطورهٔ مسابقات F1 برزیلی، آیرتون سنا می پردازد و نگاهی متفاوت و صمیمی به‌دوران سنا در فرمول یک، از اولین حضورش در جایزهٔ بزرگ برزیل در سال ۱۹۸۴ تا تصادف مرگباری که در مسابقات جایزهٔ بزرگ سن مارینو در سال ۱۹۹۴ جان او را گرفت، ارائه می‌کند. از ویژگی‌های مستندی که آصف کاپادیا ساخت بگوییم. رقابت آیرتون سنا با آلن پروست از بخش‌های اصلی مستند است که کارگردان دست روی این موضوع گذاشت و در فیلم خود بر رقابت شدید سنا با راننده و همکارش، آلن پروست، تمرکز دارد و درگیری‌های آن‌ها در طول فصل‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰ که عناوین قهرمانی جهانی بودند، بخش مرکزی مستند را تشکیل می‌دهد.
بخش مهم دیگری که در مستند «سِنا» به‌تماشاچی نشان داده می‌شود، مبارزات سیاسی سنا با ژان ماری بالستر، رئیس وقت FISA است و این تنش‌ها با نبرد آیرتون سنا برای بهبود ایمنی در مسابقات خطرناکی چون فرمول یک تلاقی پیدا کرد. این مستند نشان می‌دهد که چگونه مدرن و بهتر بگوییم کامپیوتری‌شدن و برخی کارهای نوآورانه، منجر به‌تسلط تکنولوژیکی خودروهای تیم ویلیامز در سال‌های قهرمانی سنا در جهان شد. انتقال پروست به‌تیم ویلیامز، خود سبب درگیری‌های بعدی با سنا شد و بار درامِ مستند به‌شکلی ماهرانه و حقیقی در این لحظات سنگین می‌شود. و درنهایت تأثیر عاطفی این مستند در زمان واکنش سنا هنگامی که صحنه‌های تصادفات ماشین‌های F1 را به‌چشم می‌بیند و تأثیری که روی وی دارد و البته تلخ‌ترین قسمت مستند که مربوط‌به‌مرگ ناراحت‌کننده راننده و همکار آیرتون سنا، رولند راتزنبرگر، درست یک روز قبل از تصادف مرگبار خود آیرتون سنا که ضربهٔ نهایی کارگردان به‌تماشاچیان و طرفداران است.
آیرتون سنا، متولد ۲۱ مارس ۱۹۶۰، در سائوپائولو برزیل، رانندهٔ اتومبیلرانی مسابقات فرمول یک و قهرمان اسطوره‌ای برزیلی بود که اثری فراموش‌نشدنی در دنیای اتومبیلرانی از خود برجای گذاشت. همگان آیرتون سنا را با زندگی و حرفه، مهارت و تلاش بی‌وقفه‌ای که برای بهترین‌بودن داشت، می‌شناسند. شیفتگی آیرتون سنا به‌مسابقات حرفه‌ای از همان سنین پایین مشخص شد و پدرش زمانی‌که او فقط چهار سال داشت، یک کارت گرافیک مینیاتوری به‌او هدیه داد که همچون بذرِ ایده در ذهن او کاشته شد. او حرفهٔ اتومبیلرانی خود را با کارتینگ شروع کرد و به‌سرعت استعداد بالای خود را نشان داد؛ سنا در سن ۱۳ سالگی وارد مسابقات کارتینگ شد. سبک رانندگی سنا تلفیقی از حس رقابت‌طلبی شدیدی که داشت، مانورهای بی‌رحمانه‌اش در پیست و تمایل بی‌اندازه به‌ریسک کردن، بود. آیرتون سنا اولین بازی فرمول یک خود را با تولمن هارت (سنا به‌تیم تولمن موتوراسپورت ملحق شده بود) در سال ۱۹۸۴ انجام داد. او سپس در سال ۱۹۸۵ به لوتوس رنو منتقل شد، جایی که برای وی بسیار خوش‌یمن بود و در سه فصل بعدی، شش مسابقه جایزهٔ بزرگ را برد و درواقع رقابت او با راننده و همکارش، آلن پروست، در طول فصل‌های ۱۹۸۸ و ۱۹۹۰ افسانه‌ای شد.
آیرتون سنا سه قهرمانی جهانی فرمول یک را در کارنامهٔ دوران حرفه‌ای خود دارد، یکی در سال ۱۹۸۸ که اولین قهرمانی او با مک‌لارن-هوندا بود، دیگری در سال ۱۹۹۰ و باز هم با مک‌لارن-هوندا و سومین قهرمانی سنا در سال ۱۹۹۱ و تکمیل سه‌گانه با تیم قدرتمند مک‌لارن-هوندا. تأثیر آیرتون سنا بر طرفداران و حتی کسانی که به‌صورت جدی مسابقات فرمول یک را دنبال نمی‌کردند فراتر از پیست مسابقه بود و او در برزیل قهرمان ملی محسوب می‌شد. مرگ غم‌انگیز او در سال ۱۹۹۴ در جایزهٔ بزرگ سن مارینو در ایمولا ایتالیا، دنیای مسابقات F1 را تکان داد و البته که وی پیش‌تر با خصوصیات اخلاقی خود، میراثی ماندگار در مسابقات فرمول یک و به‌کل، ورزش قهرمانی، برجای گذاشت. تعهد سنا به‌ایمنی رانندگان و تلاش بی‌وقفه او برای قهرمانی، همچنان الهام‌بخش نسل‌های بعد از وی و علاقه‌مندان به‌مسابقات F1 است. خلاصه بگوییم، زندگی آیرتون سنا گواهی بر اشتیاق، عزم و تلاش برای رسیدن به‌جایگاه طلایی بود و نام او مترادف با سرعت، مهارت و هیجان در مسابقات فرمول یک است.
جایزهٔ بزرگ سان مارینو ۱۹۹۴ که پیش‌تر با عنوان ۱۴° گران پریمو دی سان مارینو شناخته می‌شد، مسابقه‌ای معروف در رشتهٔ فرمول یک بود که در ۱ مِه ۱۹۹۴ در پیست اتومبیلرانی انزو دینو فراری واقع در ایمولا ایتالیا برگزار شد. جایزهٔ بزرگ سان مارینو، سومین مسابقه از سری مسابقات فصل ۱۹۹۴ بود و آیرتون سنا در آن سال عضو تیم ویلیامز-رنو بود و در پول پوزیشن قرار داشت که منجر به‌آن حادثه تراژیک شد. میشائیل شوماخر از تیم بنتون-فورد اول شد و جایگاه دوم به نیکولا لارینی از تیم فراری رسید و میکا هاکینن فنلاندی از تیم مک‌لارن-پژو سوم شد. مرگ سنا منجر به‌تشییع جنازه ایالتی در زادگاهش سائوپائولو برزیل شد، جایی که صدها هزار نفر برای ادای احترام به‌این اسطورهٔ مسابقات فرمول یک، در خیابان‌ها صف کشیده بودند. اصلاحات ایمنی که به‌دنبال این تراژدی‌ها انجام شد، به‌صورت قابل توجهی بر مسابقات فرمول یک تأثیر گذاشت و منجر به‌تغییراتی در طرح‌های پیست‌ها، طراحی خودروها و سفت‌وسخت‌تر شدن استانداردهای ایمنی شد. گرندپری ۱۹۹۴ سن مارینو، لحظه‌ای مهم در تاریخ فرمول یک باقی ماند و باعث پیشرفت‌های قابل‌توجه ایمنی و شکل دادن به‌قوانین این ورزش برای سال‌های آینده شد.
آصف کاپادیا فیلم‌ساز بریتانیایی است که جوایز متعددی را برای فیلم‌های مستند و درام خود دریافت کرده است. وی در سال ۱۹۷۲ در لندن و در یک خانواده مسلمان هندی بریتانیایی متولد شد و در دانشگاه وست مینستر، دانشگاه ولز، نیوپورت و کالج سلطنتی هنر انگلستان تحصیل کرد. اولین فیلم بلند آصف کاپادیا، The Warrior (جنگجو)، در هیمالیا و بیابان‌های راجستان فیلم‌برداری شد. این فیلم در سال ۲۰۰۳ برنده دو جایزهٔ بفتا از جمله بهترین فیلم بریتانیایی سال شد و همچنین مورد تحسین و البته شناخته‌شدن بین‌المللی کاپادیا شد.
آصف کاپادیا را بیشتر به‌خاطر سه‌گانهٔ مستندی که براساس زندگی چهره‌های مشهوری که در جوانی جان خود را از دست داده‌اند ساخته است، می‌شناسند؛ مستند «سِنا» در سال ۲۰۱۰، مستند Amy (اِمی) در سال ۲۰۱۵ و مستند Diego Maradona (دیگو مارادونا) در سال ۲۰۱۹. فیلم‌های مستندی که کاپادیا از تصاویر آرشیوی و مصاحبه‌ها برای روایت داستان‌های سه شخصیت مهم دنیای فرمول یک، دنیای موسیقی و دنیای فوتبال، آیرتون سنا، رانندهٔ مسابقه‌ای برزیلی، اِمی واینهاوسِ، خوانندهٔ بریتانیایی و دیگو مارادونا، اسطورهٔ فوتبال آرژانتینی استفاده کرد.
هر سه فیلم مورد تحسین منتقدان قرار گرفتند و از نظر تجاری نیز موفق شدند و مستند «اِمی» برنده جایزهٔ اسکار بهترین فیلم مستند در سال ۲۰۱۶ شد. کاپادیا فیلم‌های دیگری را نیز کارگردانی کرده است، از جمله فیلم بلند سینمایی Far North (شمال دور)، محصول سال ۲۰۰۷ و داستانی درام در قطب شمال و فیلمی از جنس فیلم‌های سینمای مستقل که براساس داستان کوتاهی از سارا میت‌لند ساخته شده است.
