نقد مستند Console Wars
جهان بازی‌های ویدیویی به مراتب بیشتر از آن‌چه که بسیاری از گیمرها می‌دانند، به دنیای تبلیغات و سیاست‌های کشور مختلف گره خورده است. مستند «جنگ‌های کنسولی» در دل نبرد سگا با نینتندو، به خوبی این حقیقت را نشان می‌دهد.
در هفته‌های اخیر به ترتیب سه مستند به‌دست مخاطبان علاقه‌مند به دنیای بازی‌های ویدیویی رسیدند که بخش‌هایی مهم از تاریخ این صنعت را به شکل هیجان‌انگیزی مطالعه می‌کنند. در ابتدا فیلم From Bedrooms to Billions - The Playstation Revolution را داشتیم که بیشتر بر پایه‌ی مصاحبه با افراد مختلف و استفاده از فوتیج‌های قدیمی پیش می‌رفت و گیمرهای علاقه‌مند به برند پلی‌استیشن را سرگرم می‌کرد. زیرا به آن‌ها اجازه می‌داد از زوایای دید متفاوت، شکست‌ها و پیروزی‌های پلی‌استیشن و سونی در صنعت/هنر بازی‌های ویدیویی را بررسی کنند.
سپس نوبت به سریال High Score از نتفلیکس رسید که به اشکالی بسیار خلاقانه و با تنوع تصویری قابل‌توجه، اجازه می‌داد داستان‌هایی مستقل و همزمان مرتبط به یکدیگر را بشنویم و ماهیت جادویی ویدیوگیم را بشناسیم. مخصوصا به این خاطر که در High Score می‌توانیم هم از چشم یک گیمر به دنیای ویدیوگیم نگاه کنیم و هم بارها برای چند دقیقه، عینک یک بازی‌ساز محترم را روی چشم خود بگذاریم.
ولی درنهایت نوبت به فیلم ۹۰ دقیقه‌ای Console Wars از شبکه CBS رسید که برخلاف دو محصول قبلی، به‌شدت متمرکز روی یک موضوع خاص، یک اتفاق خاص و یک دوره‌ی زمانی خاص است. اما این اثر ارتباطی عمیق با هر دوی آن‌ها دارد. زیرا هم مستند From Bedrooms to Billions - The Playstation Revolution و هم مستند High Score تعدادی از دقایق خود را به شرح جنگ نینتندو با سگا اختصاص می‌دهند؛ یک رویداد تاریخی که قطعا در شکل‌گیری وضعیت امروز دنیای بازی‌های ویدیویی تأثیرگذار بوده است. ولی فیلم Console Wars که توسط جونا تولیس و بلیک جی. هریس کارگردانی شد، کاملا روی این موضوع متمرکز می‌شود و آن را به شکل هیجان‌انگیزی به تصویر می‌کشد.
Console Wars اولین فیلم اورجینال ساخته‌شده برای CBS All Access است و براساس کتابی به همین اسم ساخته شد که آن را هم خود بلیک جی. هریس به نگارش درآورد. در نتیجه عجیب نیست که محصول مورد بحث به مراتب بیشتر از آن‌چه که انتظار دارید، در جلب نظر مخاطبان غیرگیمر هم موفق می‌شود. فیلم Console Wars از لحاظ عامه‌پسندی، فیلم From Bedrooms to Billions - The Playstation Revolution و سریال High Score را پشت سر می‌گذارد. چرا؟ چون روایتی پیوسته‌تر دارد و فقط روی یک مسئله مانور می‌دهد. این فیلم مستند تقریبا هیچ‌وقت از نفس نمی‌افتد و مدام آتش احساسات مد نظر خود را در وجود مخاطب، شعله‌ور می‌کند. با اینکه نه پرمحتوایی و پرخرجی High Score را دارد و نه همچون From Bedrooms to Billions جدید، گروه مشخصی از تماشاگرها را هدف گرفته است.
یکی از بزرگ‌ترین نقاط قوت فیلم «جنگ‌های کنسولی» را باید تدوین هدفمند آن دانست. زیرا سازندگان این مستند می‌توانند در دو زمان جداگانه، بین سه شخص مشابه کات‌هایی بزنند که احساسات متفاوتی را تقدیم تماشاگر می‌کنند. ممکن است گاهی صرفا با چند کات بین قاب‌های بسته‌شده روی صورت چند شخص مهم در تاریخ بازی‌های ویدیویی، غمگین بشوید و چند ثانیه‌ی بعد با کات‌های متفاوت، خشم و عصبانیت حاضر بین آن‌ها را احساس کنید.
سازنده مخاطب خود را شناخته است و با این رخداد تاریخی دقیقا مثل یک رقابت ورزشی هیجان‌انگیز برخورد می‌کند. در نتیجه چه طرفدار سگا باشید، چه طرفدار نینتندو باشید و چه بی‌طرف داستان را بشنوید، مستند Console Wars باعث می‌شود که به هیجان بیایید. اصلا فیلم به‌صورت عامدانه بارها سراغ روایت جهت‌دار می‌رود و تصویری منفی یا مثبت را از یکی از دو شرکت به نمایش می‌گذارد. سپس وقتی قضاوت بازیکن نسبت به هر دو طرف شکل گرفت، سازندگان روی روایت بخش‌های دیگری از داستان وقت می‌گذارند و مثلا جای شرکت خوب و بد را در قصه عوض می‌کنند. البته که همه‌ی این اتفاقات، واقعی هستند. اما مستند Console Wars آن‌ها را به شکل هدفمند کنار هم می‌چیند و روایتی را می‌سازد که توانایی برانگیختن خشم، شادی و عشق در وجود مخاطب را دارد. همه‌ی این‌ها هم وقتی تکمیل می‌شوند که مقدمه‌ی عالی و پایان‌بندی معرکه‌ی فیلم را تماشا می‌کنیم؛ دو بخشی که شامل بهترین دقایق «جنگ‌های کنسولی» می‌شوند و به خوبی کل داستان روایت‌شده را به‌نوعی جمع‌بندی کرده‌اند.
Console Wars، طرفداری‌های موقت از هر دو طرف قصه را انقدر حرفه‌ای و ذوب‌شده در فرم خود انجام می‌دهد که در آخر به هیچ عنوان یک مستند جهت‌دار نیست و احترام هر دو طرف را دریافت می‌کند. شاید به این خاطر که حتی در تمام ثانیه‌هایی که فقط به نفع سگا یا فقط به نفع نینتندو هستند، طرف‌های مقابل را ساکت نگه نمی‌دارد و اجازه می‌دهد که آن‌ها هم صحبت کنند. وقتی یک نفر کار انجام‌شده توسط شخصی دیگر را یک خیانت و جنایت می‌داند، مستند Console Wars سریعا صحبت‌های شخص مورد بحث در این رابطه را به تصویر می‌کشد؛ تا مثل یک مناظره‌ی آرام، او توانایی روایت داستان از زاویه‌ی دید خود را داشته باشید.
به همین خاطر فیلم هم وفاداری لازم به واقعیت را دارد، هم هیجان‌انگیز و بحث‌برانگیز است و هم احترام همگان را حفظ می‌کند. سازنده می‌داند که چنین داستانی را نمی‌توان بدون تاکید روی بخش‌های هیجان‌انگیز و رقابت‌های داغ تحویل مخاطب عام داد. در نتیجه روی پلی باریک قدم برمی‌دارد و به شکل حرفه‌ای خود را به آن طرف دره می‌رساند.
تازه وقتی پایان‌بندی فیلم و جدا شدن آن از سایر دقایق به شکلی جذاب را می‌بینید، بیش‌ازپیش می‌توانید به بی‌طرف بودن و حرفه‌ای‌گری سازندگان مطمئن باشید. در عین حال، مستند Console Wars می‌خواهد که مخاطب قضاوتی درباره‌ی داستان داشته باشد. پس با اینکه خود اثر هرگز غیرحرفه‌ای نمی‌شود، هر تماشاگر آن احتمالا در پایان قصه از رخ دادن برخی از شکست‌ها و پیروزی‌ها خوشحال می‌شود.
همزمان با ستایش روایت فیلم Console Wars، نمی‌توان انکار کرد که اثر مورد بحث تا حدی محتوا را برای عامه‌پسندی بیشتر قربانی کرده است. در حقیقت با اینکه همه‌ی اطلاعات قرارگرفته در مستند را می‌شود قابل اعتنا دانست، تعداد زیادی از داده‌های مهم راجع به جنگ کنسولی نینتندو با سگا وارد آن نشده‌اند.
به همین خاطر برخلاف برخی از مستندهای مشابه که می‌توانند ناگهان دانش مخاطب از چنین رخدادی را از ۰ به ۱۰۰ برسانند، Console Wars به اعداد پایین‌تر هم راضی می‌شود و گاهی برای حفظ سرعت روایت قصه، برخی از جزئیات مهم را دور می‌ریزد.
پس تعجب نکنید اگر بعد از تمام شدن فیلم Console Wars، احساس کردید که اصلا متوجه چگونگی رخ دادن بعضی از اتفاقات نشده‌اید. شاید پرداخت این هزینه برای فیلم اجتناب‌ناپذیر بوده باشد. زیرا Console Wars می‌خواهد هر تماشاگر همراه‌شده با خود را تا انتها پای فیلم نگه دارد و انصافا در انجام این کار هم موفق می‌شود. در نتیجه هر زمان که سازندگان احساس کرده‌اند دقت تاریخی می‌تواند فیلم آن‌ها را کند یا خسته‌کننده سازد، به سرعت از روی ماجرا عبور می‌کنند. باید امیدوار بود که جذابیت کلی روایت فیلم باعث شود که گیمرهای علاقه‌مند به تاریخ بازی‌های ویدیویی، پس از دیدن این مستند سراغ مطالعه‌ی جدی راجع به کارهای ﺗﺎم ﮐﺎﻟﯿﻨﺴﮑﯽ در سگا بروند؛ تاجر و مشاور تبلیغاتی قدرتمندی که واقعا در شکل‌گیری جلوه‌ی مدرن ویدیوگیم، تأثیرگذار بوده است.
(سه پاراگراف بعدی مقاله بخش‌هایی از مستند Console Wars را اسپویل می‌کنند)
فیلم Console Wars با نمایش صحبت‌های خالق یکی از اولین بازی ویدیویی تاریخ آغاز می‌شود و با صحبت‌های او به پایان می‌رسد. سال‌ها قبل، یک نفر تجربه‌ای تعاملی روی تلویزیون را به نمایش گذاشت. او از این گفت که در دل این تصاویر ساده، صنعتی را می‌بیند که می‌تواند پول‌ساز و جریان‌ساز باشد. کات به دنیای امروز و بوم! ویدیوگیم حالا بزرگ‌ترین سرگرمی جهان است که صنعت موسیقی و سینما روی هم نمی‌توانند به درآمدزایی آن نزدیک شوند. Console Wars این‌گونه خود را تبدیل به محصولی بالاتر از راوی داستان جنگ سگا با نینتندو می‌کند. زیرا می‌گوید که درنهایت برنده‌ی این جنگ‌ها، بازیکنان بوده‌اند.
سازنده با تاکید روی شکست مطلق سگا بعد از پیروزی بر نینتندو و شکست نسبی نینتندو که فکر می‌کرد فقط باید سگا را به چشم رقیب خود بشناسد، داستان‌گویی اصلی را با تاکید روی فروش دیوانه‌وار پلی‌استیشن 1 به پایان می‌رساند. زیرا می‌خواهد بگوید درون تاریخ بازی‌های ویدیویی، شرکت‌های مختلفی در ادوار متفاوت پیروز شدند و شکست خوردند. برخی از کنسول‌ها به زباله‌دان تاریخ و بعضی از آن‌ها به موزه‌ی افتخارات بازی‌های ویدیویی پیوستند. ولی درنهایت برنده‌ی اصلی این جنگ‌های کنسولی، ویدیوگیم و بازیکنان آن بودند. چون در دل این نبردها پیشرفت‌هایی رخ دادند که بدون آن‌ها امکان نداشت اتفاق بیافتند.
اگر نینتندو هرگز توسط سگا به چالش کشیده نمی‌شد، شاید «مورتال کمبت» هرگز بازی خشن و بزرگ‌سالانه‌ی امروز نبود. اگر نینتندو فقط به شکست دادن سگا فکر نمی‌کرد، شاید سونی عصبانی نمی‌شد و پلی‌استیشن را خلق نمی‌کرد.
با همه‌ی این‌ها احتمالا اکنون بهترین زمان برای پخش مستند Console Wars است؛ در روزهایی که شوربختانه مجددا به خاطر نزدیک شدن به روز آغاز نسل ۹ کنسول‌های بازی‌های ویدیویی، گفت‌وگوی سمی بازیکنان با یکدیگر به خاطر جنگ‌های کنسولی زیاد شده است. شاید دقیقا الآن فقط باید به یاد داشت که درنهایت ما برنده خواهیم بود. همیشه این ویدیوگیم است که باشکوه‌تر، بزرگ‌تر و دوست‌داشتنی‌تر می‌شود.
