هر آنچه که باید در مورد ویندوز ۱۱ بدانید

معرفی ویندوز 11

سال‌ها پیش مایکروسافت در هنگام عرضه‌ی ویندوز 10 گفته بود که ویندوز 10 آخرین نسخه از ویندوز خواهد بود و پس از آن تنها به بهینه‌سازی و ارتقای همان ویندوز خواهد پرداخت. اما در سال ۲۰۲۱ میلادی استراتژی کاری خود را در قبال پراستفاده‌ترین سیستم عامل تجاریِ دنیا برای پی‌سی‌ها تغییر داد و در ۳ تیر ۱۴۰۰ شمسی اعلام کرد که ویندوز 11 با امکانات جدیدتر جایگزین ویندوز 10 خواهد شد.

برخی از مهمترین ویژگی‌های ویندوز 11 به این ترتیب است:

• رابط کاربری جدید شبیه به رابط کاربری سیستم عامل Mac برای رایانه‌های اپل: ویندوز 11 از طراحی جدیدی برخوردار است که در آن از شلوغیِ کاشی‌های زنده‌ی منوی استارت ویندوز 10 خبری نیست. همچنین پنجره‌های کاربری از گوشه‌های گِرد شده استفاده می‌کنند و منوی استارت ویندوز هم در مرکزِ نوار وظیفه (Taskbar) قرار گرفته است.

• ویجت‌ها: در گذشته استفاده از ویجت‌های کاربردی در ویندوز ویستا و ویندوز 7 رواج پیدا کرده بود، اما در ویندوز 10 به فراموشی سپرده شد. اما اکنون مایکروسافت بخش مستقلی برای ویجت‌ها در نظر گرفته که مستقیما از روی نوار وظیفه و کنار منوی استارت در دسترس خواهد بود. استفاده از ویجت‌های غیر رسمی در میان کاربران هیچ‌گاه منسوخ نشد و همین علت مایکروسافت را وادار کرد که دوباره آنها را رسما به ویندوز 11 بازگرداند.

• فناوری ایکس‌باکس برای بهبود اجرای بازی‌ها: ویندوز 11 بعضی از قابلیت‌های کنسول ایکس باکس مثل دایرکت استورج (برای دسترسی سریعتر به ذخیره‌ساز) و Auto HDR را دریافت خواهد کرد. فناوری DirectStorage قبلا توسط مایکروسافت به‌عنوان بخش جدیدِ الحاقی به دایرکت ایکس 12 معرفی شده بود. مجموعه‌ی جدید دایرکت ایکس 12 که شامل دایرکت استورج و برخی قابلیت‌های گرافیکیِ جدید در بازی‌ها می‌شود هم DirectX 12 Ultimate نامگذاری شده است.
• پشتیبانی بهتر از میزهای کاریِ مجازی: قابلیت ایجاد و استفاده از virtual desktop در ویندوز 10 هم وجود دارد، اما در ویندوز 11 استفاده از آن ساده‌تر شده و مانند سیستم عاملِ مک می‌توان دسکتاپ‌های مجازی متفاوتی برای کارهای شخصی، مدرسه و استفاده‌های گیمینگ ایجاد کرد. مثلِ تصویرِ زیر می‌توان به هر دسکتاپ نام مجزایی داد.

• یکپارچگی با اپلیکیشن‌های اندروید: پشتیبانی ذاتی از اجرای اپلیکیشن‌های اندرویدی در ویندوز 11 تعبیه شده و می‌توان از طریق اپ‌استور جدید مایکروسافت و با وساطتِ اپ‌استورِ آمازون، اپلیکیشن‌های اندرویدی را مانند برنامه‌های معمولی روی ویندوز نصب و اجرا کرد.
• یکپارچگی ابزار ارتباطیِ Team با ویندوز: در ویندوز 11 اپلیکیشن ارتباطی و معروفِ مایکروسافت تیم جزئی از سیستم عامل خواهد بود و به صورت پیش‌فرض هنگام نصب ویندوز و از طریقِ نوار وظیفه‌ی ویندوز در دسترس خواهد بود. این کار حرکتی برای رقابت با ابزارِ FaceTime اپل در سیستم عامل مک محسوب می‌شود.

• انتقال راحت‌تر پنجره‌ها از نمایشگرِ رومیزی به لپ‌تاپ و بالعکس: سیستم عامل نسل بعدی مایکروسافت قابلیت‌های جدیدی با نام‌های Snap Groups و Snap Layouts دارد که در هنگام اتصال مانیتور جدید به لپ‌تاپ یا جدا کردن کابل نمایشگر، می‌تواند موقعیت پنجره‌های باز روی میزِ کاری و برنامه‌های مختلف را ذخیره کرده و در نمایشگر جدید به حالت قبلی بازگرداند یا minimize کند. به این ترتیب دیگر موقعیت پنجره‌های باز شده یا برنامه‌های در حال اجرای خود را در هنگام جابجایی بین نمایشگرها از دست نخواهید داد.

سیستم مورد نیاز ویندوز 11

مایکروسافت ملزومات ویندوز 11 را در هنگام معرفی این نسخه از ویندوز اعلام کرد، اما گفت که این ملزومات قطعی و نهایی نیستند و ممکن است تا هنگام انتشار نسخه‌ی نهایی تغییر کنند. از طرفی حداقل ملزومات مورد نیاز برای نصب ویندوز 11 آنچنان هم شناخته شده نیستند و ممکن است برای برخی کاربران ابهام برانگیز باشند.

برای نصب یا ارتقا به ویندوز 11، ادوات شما باید با حداقل ملزومات زیر مطابقت داشته باشند:

• پردازنده: ۱ گیگاهرتز یا سریعتر با حداقل دو هسته‌ی پردازشی یا بیشتر. مدلِ پردازنده‌های ۶۴ بیتی پشتیبانی شده تاکنون در جدول انتهای مقاله و در ذیلِ عنوان "فهرست پردازنده‌های پشتیبانی شده در ویندوز 11" قابل جستجو و دسترسی هستند.
• حافظه یا رم: ۴ گیگابایت یا بیشتر
• ذخیره‌ساز: حداقل ۶۴ گیگابایت فضای آزاد برای نصب ویندوز 11 که ممکن است در طول زمان و با نصب آپدیت‌های جدید افزایش یابد.
• فرم‌ور سیستم: دارای قابلیت‌های UEFI و Secure Boot
• TPM: ماجول امنیتی یا Trusted Platform Module (به اختصار TPM) نسخه ۲.۰
• نمایشگر: صفحه نمایش با دقت تفکیک HD (همان 720p) با ابعاد ۹ اینچ یا بالاتر، ۸ بیت برای هر کانال رنگ
• اتصال اینترنت: ارتباط اینترنتی برای بروزرسانی‌ها، دانلود و استفاده از برخی قابلیت‌های ویندوز لازم است. ویندوز 11 نسخه خانگی یا Home edition هم برای اتمام مراحل نصب و راه‌اندازیِ ویندوز در اولین مرتبه به اتصال اینترنتی نیاز دارد.

دانلود ویندوز 11 برای کامپیوتر

دانلود ویندوز از روش‌های متفاوتی قابل انجام است. روشی که در حال حاضر خود مایکروسافت پیشنهاد کرده و مطمئنن‌تر از روش‌های دیگر است، عضویت در برنامه‌ی Windows Insider و دسترسی به نسخه‌ی پیش نمایش ویندوز است:

۱- عضویت در Windows Insider برای دریافت نسخه‌ی پیش‌نمایش ویندوز 11

 برای ثبت‌نام در این برنامه و استفاده از نسخه‌ی پیش‌نمایش ویندوز 11 مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:

• از طریق تنظیمات ویندوز 10 و گزینه‌ی Setting به بخش Update & Security رفته و در سمت چپ گزینه‌ی آخر یعنی Windows Insider Program را انتخاب کنید.

• روی Register & Sign Up کلیک کنید. پس از تکمیل ثبت‌نام و ورود به اکانت روی Get started کلیک کنید.
• اطلاعات و شرایط حریم خصوصی را با زدن گزینه‌ی Submit تایید کنید.
• از بخش تنظیمات Insider گزینه‌ی Dev Channel را انتخاب و بعد روی Confirm کلیک کنید تا بتوانید آخرین نسخه‌ی جدید ویندوز 11 را دانلود و نصب کنید.
• پس از پایان عضویت در کانالِ توسعه‌دهندگان یا همان Dev Channel، کلید Restart Now را بزنید تا ویندوز ریستارت شود و پس از بازگشت به دسکتاپ ویندوز دوباره به بخش Setting و سپس Windows Update بروید. با زدن Check for updates فرآیند دانلود ویندوز جدید شروع خواهد شد.

پس از عرضه‌ی نسخه نهایی ویندوز 11 به صورت همگانی و برای عموم، ارتقا از ویندوز 10 به ویندوز 11 تنها با رفتن به بخش Windows Update و انتخاب Check for updates برای کاربران عادی هم امکان‌پذیر خواهد شد.

۲- دانلود فایل ISO ویندوز 11

هنگامی که نسخه نهایی ویندوز 11 عرضه شود، می‌توان آن را از طریق فایل ISO نیز دانلود و نصب کرد. فایل ISO فایلی است که نسخه‌ی کامل ویندوز و نصب کننده‌ی آن را به‌صورت یک دیسک نصبی کامل در درون خود جای داده و آماده برای نوشته شدن روی دیسک نوری DVD از طریق Optical Drive یا دیسک فلش USB باشد. این فایل را می‌توانید به دو روش دریافت و دانلود کنید:

1. دانلود مستقیم از مایکروسافت: با مراجعه به درگاه دانلودِ سایت مایکروسافت می‌توانید آخرین نسخه از ویندوز 10 و ویندوز 11 را دانلود کنید. این درگاه پس از انتشار نسخه نهایی ویندوز 11 برای دانلود آخرین نسخه از آن بروزرسانی خواهد شد. پس از مراجعه به این قسمت به بخش Create Windows 10 installation media رفته و روی دکمه‌ی Download tool now کلیک کنید. برنامه‌ی کوچکی با نامِ Windows Media Creation tool دریافت خواهید کرد که پس از اجرا، پروسه‌ی دریافت یک Image کامل از ویندوز و آماده ساختنِ آن برای انتقال روی رسانه‌ی نوری یا دیسک فلش را برایتان انجام خواهد داد. حتی قابلیت گرفتن خروجی به صورت فایل ISO هم وجود دارد که بعدا می‌توان آن را روی دیسک DVD هم بازنویسی کرد.
2. دانلود از سایت‌های معتبر نرم‌افزاری: دانلود از سایت‌ مایکروسافت همیشه در دسترس نیست و علاوه‌براین، آخرین نسخه با آپدیت‌های جدید هم به صورت متناوب در سایت شرکت آماده‌سازی خواهد شد. همچنین سرعت دانلود از سرورهای مایکروسافت هم معمولا عالی نیست و دسترسی به سرورهای داخلی با سرعت بیشتر و هزینه‌ی کمتر همراه خواهد بود. بعضی از سایت‌های تخصصی نرم‌افزار نیز نسخه‌های کامل از ویندوز 11 را روی سرور‌های خود میزبانی می‌کنند که در صورت اطمینان کامل از اعتبار وب‌سایت مذکور می‌توان نسبت به دانلود نسخه‌ی جدید از ویندوز از طریقِ آنها اقدام کرد. اما باید نسبت به نسخه‌های ویندوز جعلی، دستکاری شده و ناشناخته که حاوی بدافزار‌ها، جاسوس‌افزارها، باج‌افزارها و برنامه‌های مخرب دیگر هستند نیز شدیدا حساس بود و از دانلود هر آنچه که در سایت‌های متفرقه و مخصوصا شبکه‌ی تورنت به نام ویندوز شناخته می‌شود اکیدا خودداری نمود.

آموزش نصب ویندوز 11

برای نصب ویندوز 11 راههای ‌مختلفی وجود دارد، اما قبل از هر اقدامی توصیه می‌کنیم حتما یک نسخه‌ی پشتیبان و کامل از درایو ویندوز خود تهیه کنید تا در صورت ایجاد هرگونه مشکل غیرمنتظره در روند نصب، بتوانید به راحتی و بدون از دست دادن اطلاعات فعلی به ویندوز 10 بازگردید.

ساخت دیسک نصب ویندوز بر روی DVD یا فلش دیسک با قابلیت بوت

اگر قصد ارتقای ویندوز 10 به ویندوز 11 را داشته باشید، کافی یکی از روش‌های گفته شده در بالا را برای دانلود ویندوز 11 در پیش بگیرید. روش اول یعنی عضویت در Windows Insider تمام مراحل دانلود و ارتقا را به صورت خودکار انجام و تکمیل می‌نماید، اما روش دوم اگر منتهی به دریافت فایل ISO شود، مستلزم نصب و اجرای دستی کاربر است. به بیان دیگر، کاربر باید فایل ISO دانلود شده را به صورت مستقیم در ویندوز باز کرده و Setup را اجرا کند تا مراحل بررسی شرایط سیستم و سپس آغازِ عملیات ارتقا به ترتیب طی شود.

اما اگر ذخیره‌ساز شما خالی باشد و یا به هر دلیلی اعم از خرابی ویندوز و یا رفع آثار مخرب ویروس روی سیستم عامل قصد نصب ویندوز به صورت خام یا Clean را داشته باشید، این کار باید از طریق دیسک یا رسانه‌ی قابل بوت انجام شد. رسانه‌ی قابل بوت به دیسک DVD یا فلش دیسک USB گفته می‌شود که می‌توان پس از روشن کردن فیزیکی پی‌سی و مرحله‌ی ابتدایی بوت در بایوس، سیستم را از طریق آن بوت کرد و روند نصب ویندوز را از طریق آن رسانه انجام داد. برای انتقال فایل‌های بوت و همچنین فایل‌های دیسک نصب ویندوز به رسانه‌ی مدنظر، باید از برنامه‌های مخصوصی استفاده کرد که قابلیت ایجاد دیسک بوت (Bootable) را دارا باشند. یکی از شناخته‌شده‌ترینِ این برنامه‌ها Rufus نام دارد.

ساخت دیسک بوت ویندوز توسط Rufus

برای ساخت دیسک USB نصب ویندوز به این ترتیب عمل کنید:

• برنامه‌ی Rufus را اجرا کنید.
• از بخش Device حرف یا نام مرتبط با حافظه‌ی فلش‌دیسک متصل شده به سیستم که قرار است برای نصب ویندوز پاک شود را انتخاب کنید. فایل‌های فعلیِ موجود روی فلش‌دیسک بعد از این عملیات قابل استفاده نخواهند بود.
• از بخش Boot Selection فایل ISO مربوط به ویندوز 10 یا ویندوز 11 را در مسیری که ذخیره شده انتخاب کنید.
• نام جدیدی برای این دیسک وارد کنید یا نام پیش‌فرض را در قسمت Volume label باقی گذارید.
• دکمه‌ی Start در پایین برنامه را برای آغاز عملیات کلیک کنید.

برای  ساخت دیسک بوت DVD ویندوز هم می‌توانید از ابزارهای مختلفی مثل PowerISO یا نرم‌افزار BurnAware استفاده کنید. به خاطر داشته باشید که سرعت نصب ویندوز از طریقِ درایو USB بسیار بیشتر از سرعت نصب آن از روی دیسک DVD خواهد بود. اما برخی از سیستم‌های بسیار قدیمی از رسانه‌ی USB برای نصب سیستم عامل پشتیبانی نمی‌کنند.

نصب ویندوز 11

پس از مهیاشدنِ رسانه‌ی نصب ویندوز به روش‌های تشریح شده در بالا، به مرحله‌ی نصب ویندوز می‌رسیم. برای نصب ویندوز 11 کارهای زیر را به ترتیب انجام دهید:

• پس از بوت از طریق درایو USB و اجرا شدنِ خودکار برنامه‌ی نصب ویندوز به اولین مرحله از ستاپ ویندوز وارد خواهید شد. اگر از داخل ویندوز در حال نصب ویندوز 11 هستید، فایل exe را از پوشه‌ی ریشه‌ی درایو نصب ویندوز اجرا کنید تا مراحل نصب آغاز شود.

• در اولین پنجره، زبان نصب ویندوز، واحد زمانی و واحد پولی و همین‌طور زبان کیبورد یا وسیله‌ی ورودی دیگر قابل انتخاب است. پس از گزینش کلید Next را فشار دهید یا از ترکیب کلید‌های CTRL+N استفاده کنید.

• در پنجره‌ی بعدی روی Install now کلیک کنید یا از ترکیب کلیدهای CTRL+I استفاده کنید.

• در پنجره‌ی Activate Windows و در پایینِ پنجره روی گزینه‌ی I don’t have a product key کلیک کنید یا از ترکیب کلیدهای CTRL+I استفاده کنید.

• در اینجا نسخه مورد نظر برای نصب ویندوز 11 را گزینش کرده و روی Next کلیک کنید.

• در پنجره‌ی مربوط به Licence و در پایین توافقنامه، گزینه‌ی I accept the Licence terms را تیک زده و سپس دکمه Next را بزنید.

• در پنجره‌ی انتخاب نوعِ نصب، از بین گزینه‌های Upgrade و Custom یکی را انتخاب کنید. گزینه‌ی اول برای ارتقا و آپگرید ویندوزِ فعلی استفاده می‌شود و گزینه‌ی دوم هم برای نصب جدیدِ ویندوز روی دیسکِ خام یا دیسکی که قصد پاک کردن فایل‌های آن را به صورت کامل دارید باید انتخاب شوند.

• در پنجره‌ی بعدی از شما خواسته می‌شود که محلِ نصب ویندوز را با انتخاب یا ساخت یک پارتیشن جدید روی ذخیره‌سازِ نصب شده بر روی کامپیوتر انتخاب کنید. در اینجا با گزینه‌ی New می‌توان پارتیشن جدید با حجم دلخواه ساخت، با گزینه‌ی Format پارتیشن انتخابی را فرمت کرد و با گزینه‌ی Delete هم پارتیشن‌های قبلی را حذف کرد. پس از اتمامِ کار و انتخابِ پارتیششن، دکمه‌ی Next را بزنید.

• در اینجا مرحله‌ی مقدماتی نصب ویندوز که شامل کپی فایل‌ها روی هارددیسک یا SSD هست آغاز می‌شود و بسته به سرعت سیستم و ذخیره‌ساز بین ۵ تا ۳۰ دقیقه به طول خواهد انجامید.
• پس از اتمامِ مرحله‌ی اول سیستم به صورت خودکار یک یا دو بار ریستارت خواهد شد و سپس با شناسایی و نصب درایورهای مورد نیازِ ویندوز، وارد مرحله‌ی دوم نصب ویندوز خواهید شد.

• در بخش دوم به صفحه‌ی انتخابِ کشور و سپس انتخاب زبانِ صفحه کلید وارد خواهید شد که با انتخاب گزینه‌های مدنظر و زدنِ کلید Yes به پنجره‌ی بعدی خواهید رسید. اگر صفحه کلید دومی را نیاز ندارید کلید Skip را کلیک کنید.

• در پنجره‌ی جدید اتصال اینترنتی شما از نوع کابلی یا بی‌سیم قابل انتخاب و راه‌اندازی خواهد بود. اگر به مودم روتر وصل می‌شوید، در اینجا SSID دستگاه فرستنده و رمز عبور را وارد کنید تا ویندوز به اینترنت متصل شود. البته این مرحله را می‌توانید بعدا هم انجام دهید و به سادگی با انتخاب گزینه‌ی I don’t have internet از آن عبور کنید.

• در پنجره‌ی جدید از شما خواسته می‌شود که با اکانت مایکروسافت خود لاگین کنید تا به برخی تنظیمات دسترسی داشته باشید. این مرحله را در ویندوز 11 پرو می‌توان با انتخاب Continue with Limited setup پشت‌سر گذاشت، اما در نسخه‌ی خانگی (windows 11 home Edition) حتما باید به اکانت کاربری خود وارد شوید تا بتوانید مراحل نصب را به اتمام برسانید.

• در اینجا نام کاربری ویندوز پرسیده می‌شود. پس از وارد کردنِ نامِ دلخواه کلیدِ Next را کلیک کنید.
• اگر قصد دارید رمز عبور برای ویندوز تعیین کنید، آن را در این پنجره وارد کنید و حتما آن را به خاطر بسپارید.

• تنظیمات مربوط به حریم خصوصیِ ویندوز در اینجا در دسترس خواهد بود. می‌توانید با خاموش کردن یک یا چند گزینه از امکاناتِ مذکور، در قبالِ حریمِ خصوصیِ ایمن‌تر و پیام‌های آزاردهنده‌ی کمتر چشم‌پوشی کنید.

• در اینجا مرحله‌ی دوم نصب با نمایش پیامی مبنی بر انجام و راه‌اندازی نهایی ویندوز به پایان نزدیک می‌شود. بسته به سرعت سیستم باید چند دقیقه‌ای را در این مرحله در انتظار بمانید.
• سرانجام دسکتاپ ویندوز 11 و منوی استارت نمایان می‌شود و نصب ویندوز در اینجا به پایان می‌رسد.

قیمت ویندوز ۱۱

ویندوز 11 برای دارندگان فعلی ویندوز 10 به صورت یک ارتقای رایگان عرضه خواهد شد و برای ارتقا هم محدودیت زمانی اعلام نشده است. اما کاربران جدید و سازندگان OEM کامپیوتر‌های شخصی باید برای نصب ویندوز 11 روی سیستم‌های جدیدشان مبلغی را پرداخت کنند. هنوز قیمت مشخصی برای نسخه‌ی نسل بعدی ویندوز اعلام نشده، اما بهترین کار برای کاربران این است که نسخه‌های قانونیِ ویندوز 10 را که بعضا با تخفیف‌های خوبی هم عرضه می‌شود از فروشنده‌های معتبر خریداری کنند، تا پس از عرضه‌ی نسخه نهایی ویندوز 11 بتوانند عملیات ارتقا به ویندوز جدید را انجام داده و به صورت رایگان فعال‌سازی (Activation) آن را انجام دهند.

ویندوز ۱۱ کی میاد؟

مایکروسافت به صورت رسمی اعلام کرده که نسخه نهایی ویندوز 11 در پاییز سال ۲۰۲۱ میلادی (۱۴۰۰ شمسی) عرضه خواهد شد. تاریخ احتمالیِ عرضه هم ۲۰ اکتبر (۲۸ مهرماه) عنوان شده که البته هنوز قطعی نیست. پروسه‌ی تدریجیِ ارتقا برای کاربرانِ فعلی ویندوز 10 تا پایانِ سال به طول خواهد انجامید و عرضه‌ی لایسنس برای نسخه‌های تجاری و مشتریان نهایی احتمالا از اوایل سال ۲۰۲۲ میلادی آغاز خواهد شد. 

تم ویندوز ۱۱

شاید برخی کاربران علاقه‌مند باشند که به جای ارتقا به ویندوز 11، ویندوز 10 فعلی خود را به شکل و شمایل ویندوز 11 درآورند و رابط کاربری جدیدی شبیه به آن را در اختیار داشته باشند. شاید برخی هم به دلیل عدم پشتیبانی ویندوز 11 از نصب روی سخت‌افزارشان، قادر به ارتقا به ویندوز 11 نباشند. در هر صورت امکان تغییر ظاهر رابط کاربری در ویندوز 10 از طریق تغییر Theme وجود دارد.

برای تغییر Theme ویندوز به این شیوه عمل کنید:

• از منوی استارت ویندوز و انتخاب کردن گزینه‌ی setting به تنظیماتِ ویندوز بروید. راهِ دیگر هم کلیک راست روی دسکتاپ و انتخاب گزینه‌ی Personalize است.
• بخش Personalization را انتخاب کنید.
• در سمت چپ گزینه‌ی Themes را کلیک کنید.
• در اینجا می‌توانید تصویر پس‌زمینه، رنگ‌ها، صداهای پیش‌فرض و اشاره‌گر ماوس را تغییر دهید.
• در قسمت Change Theme هم می‌توانید از بین تم‌های نصب شده‌ی ویندوز تم جدیدی انتخاب کنید یا از استور مایکروسافت تم‌های مختلفی را دانلود و نصب کنید.

اما اعمال برخی از تغییراتِ رابط کاربری مثل گوشه‌های گرد شده در پنجره‌های ویندوز 11 تنها از طریق تغییر تم ممکن نیست و نیازمند تغییر در برخی فایل‌های سیستمی است. اصولا تغییر و دستکاری فایل‌های سیستمی و جایگزین کردن فایل‌های مذکور با فایل‌های ثانویه هم ریسک ناپایدار شدن سیستم را به دنبال دارد و عواقب آن قابل پیش‌بینی نیست. بنابراین جایگزینی فایل‌های سیستمیِ ویندوز و پچ کردن فایل‌های مرتبط با تمِ ویندوز را هرگز توصیه نمی‌کنیم. اما اگر هم قصد انجام چنین کاری را داشتید، حتما قبل از هرگونه اقدامی یک پشتیبان کامل از سیستم خود تهیه کنید تا در صورت رخ دادن مشکل در حین کار، امکان بازگشت به حالت قبلی را داشته باشید.

TPM 2.0

احتمالا تابه‌حال مطلع شده باشید که ویندوز 11 روی تمام پی‌سی‌ها قابل نصب نخواهد بود. مایکروسافت می‌گوید که نسل بعدیِ ویندوز نیاز به استفاده از سیستمی با Trusted Platform Module 2.0 یا به اختصار TPM 2.0 خواهد داشت که بیشترِ کاربرانِ ویندوز -حداقل خارج از محیط‌های سازمانی- قبل از این هرگز با این اصطلاح سروکار نداشته‌اند. این شرکت عنوان کرده که TPM به افزایش امنیت رایانه‌های شخصی ویندوز کمک می‌کند، اما این اجبارِ ناگهانی در ملزومات برای پیروی از TPM 2.0 ممکن است نتیجه معکوس دهد.

در واقع ملزومات ویندوز 11 در مقایسه با ویندوز 10 بالاتر است و به پردازنده‌ی دو هسته‌ای و حداقل ۴ گیگابایت حافظه‌ی RAM نیاز دارد. اما ابزار تشخیص سازگاری با ویندوز 11 که حالا توسط خود مایکروسافت از روی سایت موقتا حذف شده، به بسیاری از کاربرانی که سیستمشان این حداقل ملزومات را نیز داشت، پیام "عدم سازگاری" را نمایش می‌داد. در واقع مایکروسافت در ویندوز 11 دسترسی به برخی قابلیت‌ها مثل Secure Boot که استانداردِ پی‌سی‌های UEFI هستند و همچنین قابلیتِ TPM را اجباری کرده و اگر فعال بودن این دو را روی سیستمِ شما تشخیص ندهد، ویندوز‌ شما را را قابل ارتقا به ویندوز 11 نشان نخواهد داد. البته کاربرانی که سخت‌افزار نسبتا جدیدی داشته باشند که بعد از سال ۲۰۱۶ میلادی ساخته شده، نباید مشکلی با این ملزومات داشته باشند، اما تنها مشروط به این که قابلیت TPM و Secure Boot در بایوسِ مادربرد که آن هم باید از نوعِ UEFI باشد از قبل فعال شده باشد.

از طرفی هم می‌دانیم که بیشتر کامپیوترهای عرضه شده ظرف ده سالِ گذشته از پیاده‌سازی UEFI یا UEFI ترکیبی با لایه‌ای از سازگاری با بایوس‌های قدیمی پشتیبانی می‌کنند که تمامِ آنها در تئوری باید بتوانند ویندوز 11 را در صورت داشتن حداقل پردازنده و حافظه‌ی اصلی به خوبی اجرا کنند. با این حال همه‌ی این سیستم‌ها تراشه‌ی TPM ندارند و متاسفانه مایکروسافت هم به روال همیشگیِ خود، اطلاع‌رسانیِ مطلوبی درباره‌ی این ملزوماتِ جدید انجام نداده است.

چرا حالا؟

شاید تعجب کرده باشید که چرا مایکروسافت به‌یکباره TPM را در ملزومات لحاظ کرده، فناوریی که بیشتر در محیط‌های تجاری و کسب‌وکارها برای پی‌سی‌های تحت نظارت مدیرانِ IT استفاده می‌شده است. TPM در ابتدا به عنوان یک تراشه‌ی میکروکنترلر مجزا (dTPM) که در برخی مادربردهای پی‌سی یکپارچه شده بود شروع به کار کرد، اما در سال‌های اخیر سازندگانی مثل Intel و AMD شروع به اضافه کردنِ قابلیتِ مذکور به پردازنده‌های خود کرده‌اند که بر اساس فِرم‌ور (fTPM) در سخت‌افزار تعبیه می‌شود و قابلیت بروزرسانی هم دارد.

مدیر سازمانی و امنیتِ سیستم‌عامل مایکروسافت، دیوید وستون توضیح می‌دهد که هدف از TPM "حفاظت از کلید‌های رمزگذاری، اطلاعاتِ کاربری و داده‌های حساسِ دیگر در پشتِ سد سخت‌افزار است تا بدافزار‌ها و مهاجمان نتوانند به این داده‌ها دسترسی پیدا کرده یا آنها را دستکاری کنند." به بیانِ دیگر، TPM یک قابلیت امنیتیِ سخت‌افزاری است که رمزها را در فضای مخصوصی ذخیره می‌کند که در برابر حمله‌های نرم‌افزاریِ خارجی محافظتِ بهتری دارد.

از TPM در ویندوز برای تقویتِ قابلیت‌هایی مانند تایید هویتِ بدون نیاز به رمزِ عبور در Windows Hello، کنترل برنامه‌ی Windows Defender و همین‌طور در BitLocker (برای رمزگذاری کاملِ دیسک) استفاده شده است. این قابلیت حتی در نظارت بر روی امنیتِ مجازی‌سازی و ایزوله کردنِ بخش‌هایی از هسته‌ی ویندوز نیز کاربرد دارد. البته باید اقرار کرد امنیتِ وابسته به TPM یک راهکارِ کاملا نفوذناپذیر نیست، اما کار هکرها را برای اجرای حملاتِ از راه دور بسیار دشوارتر می‌کند.

امروزه بیشتر از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون پی‌سی ویندوزی به صورت فعال در سراسر دنیا در حال استفاده هستند که گستره‌ی هدفِ بسیار بزرگی را برای تهدیداتِ جدید و مخصوصا باج‌افزارها فرآهم می‌کنند. مایکروسافت قصد دارد مشتریان و سازمان‌ها را برای آگاه شدن به ضرورتِ محافظت در برابرِ این‌گونه حملات آموزش دهد و در همین راستا هم در گزارش امنیتی ماه مارسِ خود، اذعان کرده که ۸۳ درصد از تمامِ کسب و کارها در طیِ دو سال گذشته به نوعی هدفِ حملاتِ پیچیده‌ی فرم‌وری واقع شده‌اند و در عینِ حال فقط ۲۹ درصد از بودجه‌ی امنیتیِ خود را برای حفاظت در برابر این حملات اختصاص داده‌اند.

ارتباط TPM و بازی‌ها

نیکول دزِن، معاون راهکارهای شرکای جهانی در مایکروسافت می‌گوید که اجباری شدنِ ملزوماتِ  TPM در ویندوز 11 به معنی فعال بودنِ پیش فرضِ بسیاری از قابلیت‌های امنیتیِ مرتبط در این سیستم عامل خواهد بود. با این حال دلایل مایکروسافت برای اجباری کردن TPM ممکن است فراتر از بهبود وضعیت امنیتی کاربران ویندوز باشد، چرا که TPM را می‌توان برای محافظت از آثار دارای حق نشر و افزودن راهکارهای ضد تقلب برای بازی‌های آنلاینِ معروف نیز مورد استفاده قرار داد.

توئیت کارمند مایکروسافت در ارتباط با امکان استفاده کمپانی‌های بازی از TPM در ابزارهای آنتی چیت یا ضد تقلب

مایکروسافت پتنت‌هایی را ثبت کرده که چگونگی استفاده از TPM در کنارِ فناوری‌های دیگر برای ساخت راهکارهای ضد تقلب (anti-cheat) بهتر را توضیح می‌دهد. مشخصا تمام کسانی که علاقه‌ی وافری به بازی‌های چند نفره‌ی آنلاین دارند از تقلب متنفر هستند، اما این روش‌ها حتی ممکن است از آلوده شدنِ کامپیوترِ کسانی که سعی می‌کنند از کدهای تقلب استفاده کنند هم در برابر بدافزارها محافظت کند و در عین‌ حال از خراب کردنِ بازیِ دیگران هم جلوگیری می‌کند. البته که این قابلیتی نیست که در ابتدای عرضه‌ی ویندوز 11 انتظارش را داشته باشیم، اما ملزوماتِ TPM پایه‌گذاریِ خوبی برای پیشرفت‌های بالقوه‌ی آینده است.

TPM مزیت است یا محدودیت؟

از سوی دیگر برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران  درباره‌ی مزایا و معایب اجباری کردن استفاده از این قابلیت سخت‌افزاری در پی‌سی‌ها و مخصوصا رایانه‌های مخصوصِ بازی با مایکروسافت اتفاق نظر ندارند. مثلا برخی نگران محدود شدن حریم خصوصی کاربران به خاطر کنترل بیشترِ ناشی از TPM بر روی سخت‌افزار هستند و معتقند که این قابلیت در عمل در برابر راهکارهای فعلی هک و سرقت اطلاعات که بیشتر از طریق مهندسیِ اجتماعی و فیشینگ صورت می‌گیرد، برتریِ محسوسی به روش‌های مرسوم ندارد. برخی نیز معتقدند که این روش بیش از افزایشِ امنیتِ کاربران می‌تواند برای ناشرانِ بازی‌ها و پیاده‌سازیِ روش‌های پیچیده‌تر برای ابزارهای حفاظت از DRM (مخفف Digital Rights Management به معنی حق تالیفِ دیجیتال) که به سادگی قابل دور زدن نباشند مورد استفاده قرار بگیرد و از کرک شدن بازی‌ها، حداقل در زمان طولانی‌تری جلوگیری کند.

به‌هرحال باید منتظر بود و دید که مایکروسافت چه سیاستی برای استفاده از این قابلیت و در مجموع بحث ارتقای امنیت در ویندوز 11 در پیش خواهد گرفت و گیمرها در این میان چگونه از مزایای احتمالی آن برخوردار خواهند شد. آیا قرار است در نهایت چیترها که یکی از مشکلات همیشگی گیمرها بوده‌اند از بازی‌های آنلاین حذف شوند و بازی‌های رقابتیِ سالمی را شاهد باشیم؟

فهرست پردازنده‌های پشتیبانی شده در ویندوز 11

با زدن کلید F3 روی صفحه کلیدِ رایانه یا انتخاب گزینه‌ی جستجو (Find) در نوار ابزار مرورگرِ خود و وارد کردن مدل CPU، می‌توانید پردازنده‌ی مورد نظرِ خود را از نظر سازگاری با ویندوز 11 بررسی نمائید. اگر پردازنده‌ی مورد نظر شما در این فهرست نباشد به این معنی است که در حال حاضر به صورت رسمی برای اجرای ویندوز 11 توسط مایکروسافت پشتیبانی نمی‌شود، اما ممکن است در آینده پردازنده‌های قدیمی‌تر نیز به فهرست موجود اضافه شوند. فهرست کنونی در صورت اضافه‌شدنِ پردازنده‌های جدید از طرف مایکروسافت بروزرسانی خواهد شد. توجه داشته باشید که انواعِ پردازنده‌های رومیزی، موبایل (لپ‌تاپ‌ها) و سرور از Intel و AMD در این فهرست قرار گرفته‌اند.