یزد، شهر بادگیرها و تاریخ کهن
یزد قدیمی‌ترین و باستانی‌ترین شهر ایران و از زیبا‌ترین مناطق کویری ایران است. برای سفر به این شهر چقدر با فرهنگ و تمدن آن آشنایی دارید؟
محتوای اصلی این مطلب متعلق به سایت کجارو بوده و در زومجی بازنشر شده است.
استان یزد در مرکز ایران میان عرض‌های جغرافیایی ۲۹ درجه و ۴۸ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۳۰ دقیقه‌ی شمالی و طول جغرافیایی ۵۲ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۶ درجه و ۳۰ دقیقه‌ی شرقی قرار گرفته است.
این استان از شمال و غرب با استان اصفهان، از شمال شرقی با استان خراسان رضوی، از شرق با استان خراسان جنوبی، از جنوب غربی استان فارس و از جنوب شرقی با استان کرمان همسایه است و به خاطر دور بودن از مرزهای کشور همواره از بحران‌ها و فشارهای فرهنگی و نژادی در امان بوده است.
استان یزد در حدود ۷۲۱۵۶ کیلومترمربع پهنه دارد که تقریبا ۴.۳۷ درصد از پهنه‌ی ایران را دربر می‌گیرد.
این استان دارای ۱۰ شهرستان، ۱۴ شهر، ۱۴ بخش و ۳۸ روستا است.
دیدنی‌های یزد
- چشمه آب گرم مرتضی علی یزد
- آبشار دره گاهان تفت یزد
- قنات زارچ یزد
- ساباط های یزد
- حمام خان (گرمخانه نور)
- آب انبار شش بادگیر یزد
- خانه لاری ها
- دخمه زرتشتیان
- مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)
- باغ دولت آباد یزد
- موزه آئینه و روشنایی یزد
- آتشکده بهرام یزد
- موزه آب یزد
- مسجد امیر چخماق یزد
- مسجد جامع کبیر یزد
- نارین قلعه میبد
- کاروانسرای شاه عباسی میبد
- برج کبوتر خانه میبد
- چاپارخانه میبد
- زیارتگاه چک چک ـ چکچکو
- خانه افضلی
- منارجنبان خرانق
- مجموعه سلطان بندر آباد صدوق
- آسیاب آبی اشکذر
- آب انبار هفت بادگیری عصر آباد
- غار نباتی یزد
- سرو ابرکوه
- خانه صولت ـ موزه مردم شناسی ابرکوه
- خانه آقازاده ابرکوه
برای آشنایی با سایر جاهای دیدنی یزد، فهرست کاملی از آن را در کجارو ببینید.
نام شهرستان‌ها
- ابرکوه، اردکان، بافق، تفت، خاتم، صدوق، طبس، مهریز، مِیبُد، یزد
نام شهرها
- احمدآباد، اشکذر، بهاباد، حمیدیا، خضرآباد، زارچ، شاهدیه، طبس - عشق‌آباد، مروست، مهردشت، ندوشن، نیر، هرات
نام روستاها
- اردکان: نصرت آباد، ارجنان بفروئیه، پاگنده، ترک آباد، عقدا، گاپله، میرزا حکیم، هفتادر، خرانق، رنجیره، رکن آباد
- بافق: بهاباد، قطروم
- تفت: نیر، سخوید، رودبزان، زین آباد، فراشاه، بورق، توران پشت، دره زرشک، ده شیر، مانیچ، شواز
- یزد: طرزجان، خورمیز بالا، دره، خورمیز پایین، خویدک، سریزد، فهرج، محمد آباد، مدوار، منشاد، مهرپادین، بغدادآباد، بندر آباد - غر آباد، میمونه، ابراهیم آباد، ندوشن
- مهریز: میرک آباد
منطقه یزد یکی از سرزمین‌های باستانی اقوام ایرانی و دارای میراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و ادوار مختلف تاریخی با قدمت سه هزار سال است.
برخی از مورخین، بنای اولیه شهر یزد را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می‌دهند که وی زندانی ساخته و نام آن را چنین نهاده است و به اعتقاد عده‌ای دیگر از تاریخ‌نویسان در دوره ساسانیان به فرمان یزدگرد اول (۴۲۱-۳۳۹ م) در این محل شهری به نام «یزد گرد» بنا شده است.
نام یزد از همین عنوان گرفته شده است و به‌معنای مقدس، فرخنده و درخور آفرین است.
مورخین یونانی شهر کهن و باستانی را «ایساتیس» خوانده‌اند که احتمالا بعد از ویرانی شهر کهن «کثه» پدید آمده است. پس از ظهور اسلام و گرایش مردم ایران به دین اسلام به یزد لقب «دارالعباده» داده شده است. این ناحیه همواره در دوره هخامنشیان از راه‌های معتبر مؤسسه‌های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده است.
راهداری در یزد قدیم چندان اهمیتی داشت که خاندان آل مظفر از منصب راهداری ناحیه میبد به پادشاهی رسیدند. در طی قرون متمادی آبادی‌های کوچک و بزرگ متعددی در این سرزمین پدید آمده و از میان رفته است. آنچه اینک سر افراز از میان ریگ‌های روان اعصار، مصون از رخدادهای مخرب تاریخی بر جامانده، یادگارهای گویا از سرنوشت تاریخی این سرزمین و نشانگر فرهنگ و تمدن پر بار است. گرچه قدمت آبادی نشینی و تمدن در این سرزمین از هزاره جلگه‌های یزد تکوین یافته است، منابع مکتوب پیدایش را به عهد پیشدادیان نسبت داده‌اند.
یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیا است. استان یزد از سرزمین‌های کهن و تاریخی ایران زمین است.
ابن حوقل در کتاب «ایران فی صورة الارض» درباره یزد می‌نویسد:
از مهم‌ترین شهرهای ولایت اصطخر از سوی خراسان «کثه» است و آن حومه یزد و ابرقویه است... اما کثه که حومه یزد است شهری است درکنار بیابان و هوای آن خشک سالم است و مانند شهرهای کوهستانی فراخ نعمت است و روستایی دارد که محصولش ارزان است. بیشتر بناهای آن دراز شکل است و از گل ساخته شده است. در آن‌جا شهری است استوار که قلعه‌ای با دو دروازه آهنین دارد: یکی به نام ایزد (باب ایزد) و دیگری در مسجد (باب‌المسجد) که نزدیک مسجد جامع است. این جامع در ربض قرار دارد و آب‌های آن از قنات تأمین می‌شود.
جمعیت زبان و دین مردم یزد
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت شهرستان یزد در مجموع ۵۸۲٬۶۸۲ نفر است که این تعداد در ۱۶۸٬۵۲۸ خانوار زندگی می‌کنند که از این جمعیت ۲۹۷٬۵۴۶ مرد و ۲۸۵٬۱۳۶ نفر زن هستند. در این شهرستان ۴۸۴٬۱۶۷ نفر جمعیت شهری و ۴۲٬۰۰۹ نفر جمعیت روستایی اعلام شده است.
مردم یزد به زبان فارسی رایج با لهجه یزدی سخن می‌گویند و بسیاری از واژه‌ها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خود حفظ کرده‌اند. در استان یزد برخی ویژگی‌های گویشی میان شهرستان‌های مختلف محسوس است. معتقدان به آیین زرتشتی در میان خود به زبان بهدینی (گَورونی یا دری زرتشتی) سخن می‌گویند پو به‌ویژه مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام می‌دهند. گویش یزدی بخشی از فارسی دری (فارسی خالص و اولیه ایرانیان) است.
مراسم مذهبی در یزد
اکثریت قریب به اتفاق مردم استان یزد پیرو دین اسلام و شیعه دوازده امامی هستند. به همین دلیل مجموعه مراسم تحت تأثیر رفتارها و کنش‌های فرهنگی اسلامی و ملی صورت می‌گیرد. مراسم عروسی، اعیاد ملی و مذهبی نظیر عید نوروز، عید فطر، عید غدیر خم، عید مبعث و سالروز تولد پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) به‌ویژه نیمه شعبان به طرزی با شکوه و مفصل برگزار می‌شود.
مراسم مربوط‌به جشن‌ها و اعیاد زرتشتیان نیز از جذابیت خاصی برخوردار است. مراسم عروسی و همسرگزینی طی مراحلی صورت می‌گیرد. خواستگاری، وکیل پرسان، گواه گیران، عروس‌کشان و پاتختی از جمله این مراحل است.
جشن‌های ماهانه (برابر شدن نام روز با نام ماه مثلا روز فروردین با ماه فروردین) جشن‌های مفصلی موسوم به گاهنبارها، نوروز جمشیدی و مراسم پنج روز پایان سال، روز تولد آشو زرتشت پیامبر ایران و باستان (روز خرداد از ماه فروردین مصادف با ششم فروردین) و جشن سده یا جشن بزرگداشت آتش اهورا مزدا منصوب به هوشنگ پادشاه پیشدادی در روز دهم بهمن ماه از مهم‌ترین مراسم شادی هستند که از سوی زرتشتیان با شکوه خاصی برگزار می‌شود. مراسم عید پسح، یهودیان به مدت هشت روز به مناسبت نجات قوم بنی اسرائیل توسط حضرت موسی (ع) در کنیسه «هاداش» یزد از طرف اقلیت بسیار کوچک یهودی برگزار می‌شود.
مراسم نخل‌برداری که از قدیم‌الایام در یزد مرسوم بوده است، جذابیت خاصی دارد.
نخل به‌عنوان تابوت امام حسین (ع) شناخته می‌شود. نخل، چوب بستی عظیم به شکل برگ درخت است که شباهتی به برگ خرما ندارد. نخل با پارچه سیاه سر تا پا سیاه پوش می‌شود و صدها شمشیر، قمه و خنجر برهنه با تزئینات خاصی مانند آئینه‌ها، میوه‌ها، پولک‌ها، منگله‌ها، دستمال‌های ابریشمی رنگی بر دو طرف بدنه نخل بسته می‌شود. در دهه اول محرم یا در دهه آخر ماه صفر (دو ماه خاص عزاداری شیعیان) نخل توسط مردم عزادار مانند کشتی به حرکت در می‌آید و سه دور گرد میدان نخل می‌چرخد و آن‌گاه آرام آرام به درون آشیانه خود باز می‌گردد. همراه‌با چنین مراسمی، روضه‌خوانی، سینه‌زنی و عزاداری انجام می‌شود.
اقتصاد یزد
استان یزد از دیر باز منطقه‌ای صنعتی بوده و صنایع آن به دو صورت صنعتی و دستی رواج داشته است. فرش‌بافی، چاقوسازی، سبدبافی، سنگ تراشی، پارچه‌بافی، زیلو بافی، سرامیک، سفال سازی، کرباس بافی، طلا و نقره‌کاری از صنایع دستی یزد هستند.
این استان از نظر صنایع کارخانه‌ای اکنون دارای کارخانه‌های تولیدی بزرگ و کوچک است. علاوه‌بر کارگاه‌های کوچک نساجی و شیرینی‌سازی که شمار آن‌ها بسیار است، ده‌ها واحد تولیدی دیگر وجود دارد که در رشته‌های گوناگون فعالیت می‌کنند. صنایع ماشینی ریسندگی و بافندگی از سال ۱۳۱۲ هجری شمسی، در استان یزد پدید آمد. اساس این دگرگونی وجود صدها کارگاه سنتی بافندگی و هزاران بافنده ماهر و هنرمند در این منطقه بوده که هم‌زمان با نخستین حرکت‌های صنعتی شدن ریسندگی و بافندگی در کشور، به مراکز تولیدی کارخانه‌ای روی آوردند. استان یزد با دارا بودن ۳۳۰ واحد تولیدی نساجی، نیمی از منسوجات کشور را تولید و عرضه می‌کند و ۷۰ درصد زمینه‌های اشتغال صنعتی استان یزد، به این صنایع تعلق دارد.
علاوه‌بر صنایع ماشینی و صنایع دستی، صنعت شیرینی‌سازی نیز در استان یزد از قدمتی دیرینه برخوردار است و محصولات آن صاحب شهرتی جهانی هستند که از مرزهای ایران فراتر رفته است. مهم‌ترین شیرینی‌ها یزدی با نام‌های قطاب، پشمک و باقلوا شهرت دارند.
استان یزد در بخش کشاورزی به‌دلیل خشکی آب‌و‌هوا و میزان بارندگی کم در بین استان‌های ایران، کمترین اراضی کشاورزی را به خود اختصاص داده است. عمده محصولات کشاورزی یزد شامل خرما، پسته و گندم می‌شود.
ویژگی آب و هوای یزد
آب و هوای استان عمدتا گرم و خشک و ميزان بارندگي بين ۵۰ الی ۳۵۰ میلی‌متر در سال است. نوسان درجه حرارت در زمستان و تابستان و حتی در شب و روز بسيار زياد است. حداکثر حرارت ۴۵ درجه سانتی‌گراد بالای صفر و حداقل ۲۰ درجه سانتی‌گراد زير صفر متغير است. ميانگين روزانه دما برای تمام سال بين ۹ الی ۱۱ تا هفت الی ۲۰ درجه سانتی‌گراد متغير است. محدوده استان يزد جزئی از فلات مرکزی ايران است که کويرهای ايران نيز عمدتا در اين فلات جای دارند. بخش بزرگی از مساحت محدوده استان را قسمت‌هایی از کويرهای مختلف پوشانده است.
پوشش گياهی استان يزد سطح مراتع استان ۶۵۱۸۰۰۰ هکتار برآورد شده که ۷۸۱۱۶۳ هکتار آن را مراتع خوب ۲۸۰۹۹۷۸ هکتار آن را مراتع متوسط و ۲۹۲۶۸۵۹ هکتار آن را مراتع ضعيف تشکيل می‌دهد.
به این ترتیب، آب و هوای استان یزد به‌علت قرار گرفتن در کمربند خشک جهانی، دارای زمستا‌ن‌های سرد و نسبتا مرطوب و تابستان‌های گرم و طولانی و خشک است. در ایام تابستان، ییلاق‌های شیرکوه پناهگاه مردم گرمازده این استان است.
راه‌های دسترسی به یزد
- شهرستان يزد (مرکز استان) از مسير شرقى به شهرستان مشهد مرتبط می‌شود. براى رسيدن به مشهد می‌بايستى از شهرهاى طبس، بشرويه، فردوس، گناباد و تربت حيدريه عبور کرد.
- از مسير غربى با استان فارس در ارتباط است و براى رسيدن به شيراز می‌بايستى از شهرهاى تفت، ابرکوه، آباده گذر کرد.
- از مسير جنوبى با استان کرمان در ارتباط است و براى رسيدن به کرمان بايد از شهرهاى مهريز، انار، رفسنجان عبور کرد.
- از سمت شمال نيز با استان اصفهان در ارتباط است و براى رسيدن به اصفهان بايد از شهرهاى ميبد، اردکان و نائين عبور کرد.
- مرکز استان يزد از طريق راه‌آهن از يک طرف به شهرستانهاى بافق، زرند، کرمان، سيرجان و معادن سنگ آهن گل گهر و از طرف ديگر به شهرستانهاى اصفهان و قم و تهران متصل می‌شود.
اگر تمایل دارید سفری برنامه‌ریزی شده و راحت به یزد داشته باشید، می‌توانید از میان فهرست تورهای ده‌ها آژانس معتبر در کجارو، قیمت انواع تورها به مقصد دلخواه‌تان را مقایسه و ازطریق آژانس‌های همکار کجارو، تور یزد را خریداری کنید.
راه‌آهن یزد
راه‌آهن استان به دليل قرار گرفتن در مسير قطبهاى مهم و عظيم تجارى يکى از فعالترين و با اهميتترين نواحى راه‌آهن کشور در زمينه حمل‌و‌نقل کالا به شمار میرود و همواره در زمينه حمل‌و‌نقل بين ۱۳ ناحيه راه‌آهن کشور مقام اول را دارا بوده است.
علاوه‌بر راه‌آهن عظيم بافق-بندرعباس از مهمترين اقدامات انجام شده در طول سالهاى اخير اجراى پروژههاى خطوط فرعى راه‌آهن اردکان چادرملو (۱۹۸ کيلومتر) و کارخانه فولاد آلياژى (۱۵ کيلومتر) است.
همچنين خطوط جديد راه‌آهن ميبد-باد و راه‌آهن بافق-مشهد به طول ۹۷۷ کيلومتر در دست اجرا و خط آهن شيراز-يزد به طول تقريبى ۴۵۰ کيلومتر در دست مطالعه است.
فرودگاه یزد
همچنين استان يزد داراى يک فرودگاه در مرکز استان است که در سال ۱۳۴۶ مورد بهرهبردارى قرار گرفته و داراى امکانات نسبتا خوبى است و هم‌اکنون به‌عنوان فرودگاه بين‌المللى آماده خدمات‌رسانى است.
.jpg?w=400)
