بررسی وضعیت بازار کامپیوتر در شش ماه گذشته؛ دوران نوسان قیمت سخت افزار

زمستان گذشته با روی کار آمدن تیم جدید دولت در ایالات متحده و اعلام وضع تعرفه‌های سنگین، نامشخص و بعضا پی در پی بر واردات برخی کالاها به امریکا، باعث شد که به زنجیره‌ی تامین قطعات کامپیوتری فشار وارد شود و شرکت‌های سازنده در قیمت‌گذاری و تنظیم نرخ اقلام تولیدی دچار سردرگمی شوند. حتی تهیه مواد اولیه به دلیل وضع تعرفه‌های گوناگون بر صادرات کشورهای مبدا با مشکل، تاخیر و یا افزایش قیمت مواجه شد.

با بالا گرفتن جنگ تجاری و اجرای این تعرفه‌ها در ابتدای سال میلادی جاری (ماه‌های بهمن و اسفند ۱۴۰۳)، تولید قطعات کیس و خنک‌کننده‌های بادی و آبی برای برخی سازنده‌ها در کشورهای آسیای شرقی هم با تعلیق و تاخیر مواجه شد و برای مدتی تهیه‌ی قطعات الکترونیکی مورد نیاز سازنده‌ها نیز با نوسان مقطعی و دشواری صورت می‌گرفت. در نهایت قیمت برخی اقلام مثل مادربرد، کارت گرافیک و حافظه‌های SSD در نتیجه‌ی تعرفه‌ی ۲۰ درصدی اعمال شده بر واردات از چین و کشورهای گروه آسه‌آن به میزان محسوسی گران‌تر از قبل تعیین شد. محصولات رده بالا با فناوری قابل استفاده برای هوش مصنوعی (کارت‌های گرافیک پرچمدار انویدیا) هم بدلیل اعمال تحریم‌های جدید افزایش مضاعفی را تجربه کردند و یا عرضه‌ی آنها به بازار چین متوقف شد.

در همین بازه‌ی زمانی، موجودی قطعاتی مانندِ پردازنده‌های Ryzen 9000 ساخت AMD و کارت‌های گرافیکی مدرن نسل جدید در بازار به شکل محسوسی کاهش پیدا کرده بود. پردازنده‌های نسل جدید ای‌ام‌دی با افزایش تقاضا مواجه شده بودند و نمی‌توانستند جوابگوی نیاز بازار باشند و همین عامل به تنهایی باعث افزایش قیمت کاذب آنها شده بود. از سوی دیگر انویدیا برای خالی کردن قفس فروشگاه‌ها از کارت‌های گرافیکی نسل RTX 4000، تولید بسیاری از مدل‌ها را متوقف کرده بود تا بازار هدف را برای عرضه‌ی مدل‌های جدید RTX 5000 آماده کند.

کارت‌های گرافیک سری گیمینگ انویدیا بر پایه‌ی معماری جدید Blackwell در رده‌ی پرچمدارانی مثل RTX 5090 و RTX 5080 در انتهای سال گذشته‌ی میلادی به صورت رسمی عرضه شده بودند، اما تولید کمی آنها در برابر تقاضای بازار بسیار محدود بود و در نتیجه افزایش قیمت کاذبی تا دو برابر قیمت MSRP هم پیدا کرده بودند. این روند با جشن سال نوی چینی مصادف شد تا وقفه‌ای حدودا بیست روزه در کشورهای آسیای شرقی در تولید محصولات جدید ایجاد شود و فشار مضاعفی بر قیمت این قبیل کالاها وارد شد.

اما از حدود ماه مارس سال ۲۰۲۵ میلادی (اسفند و فروردین گذشته) کمی از التهاب وضع تعرفه‌های تجاری مضاعف کاسته شد و همزمان تولید قطعات اصلی مورد استفاده در سیستم‌های پی‌سی افزایش پیدا کرد. کارت‌های گرافیک رده پایین‌تر انویدیا هم در همین مدت معرفی و عرضه شده بودند و محصولات ارزان‌تر از نسل جدید به تدریج در بازار عرضه شده بودند. کارت‌های گرافیک زیر هزار دلار درصد عمده‌ای از خرید گیمرها را به خود اختصاص می‌دهند و به همین خاطر مدل‌های RTX 5070/RTX 5070 Ti با ورود به بازار، به کاهش سقف قیمت‌های این محصول گران‌قیمت و ضروری در پی‌سی‌های گیمینگ کمک کردند.

با نزدیک شدن به زمان برگزاری رخداد سالانه‌ی کامپیوتری در تایوان در انتهای اردیبشت ماه، وضعیت موجودی قطعات اصلی DIY و دسترسی شرکت‌های سازنده‌ی رایانه‌های OEM به قطعات به‌وضوح  بهتر از ابتدای سال میلادی شده بود و بسیاری از قیمت‌ها نیز شیب نزولی پیدا کرده و برخی اقلام کمیاب‌تر با بهبود موجودی به تدریج در حال نزدیک شدن به قیمت رسمی بودند.

از سوی دیگر هم گزارش‌های معتبر حکایت از افزایش فروش کامپیوترهای شخصی در سه ماهه‌ی اول داشت و حدود ۶.۷ درصد نسبت به مدت مشابه در سال گذشته بهبود پیدا کرده بود. چرایی این اتفاق هم یکی به دلیل افزایش نگرانی مشتریان از کمبود قطعات در آینده‌ی نزدیک و اقدام برای خرید و دیگری هم به خاطر اقدام برخی شرکت‌های واسطه به خرید و انباشت قطعات برای در امان ماندن از گرانی بیشتر قطعات در آینده ارزیابی ‌شد.

عرضه‌ی کارت گرافیک رده پایین RTX 5050 هم مانند سایر مدل‌های این نسل به پرونده‌ی عرضه‌ی این سری کارت‌های گرافیکی در سال ۲۰۲۵ پایان داد تا شاید در انتهای سال یا تعطیلات کریسمس، شاهد معرفی برخی مدل‌های بهینه شده‌ی کارت‌های RTX 5000 SUPER برای این نسل باشیم.

اما در اردیبهشت ماه شاهد کاهش قابل توجه قیمت این مدل کارت گرافیکی در بازار هستیم، به گونه‌ای که قیمت آن از حدود ۵۷ میلیون تومان در فروردین ماه به ۵۱ میلیون تومان در اردیبهشت نزول می‌کند. یافتن علت هم ساده است و به کاهش نرخ دلار آزاد در بازار ایران تقریبا در همان مقطع زمانی و پس از مدت‌ها که به حدود ۸۰ هزار تومان هم کاهش یافته بود باز می‌گردد. در آن روزهای نه چندان دور، خوش‌بینی به ثبات بیشتر اقتصادی به‌خاطر مذاکرات هسته‌ای افزایش یافته بود و تاثیر مثبت آن بر بازارها حاکم شده بود.

در خردادماه محصول مورد بحث ما پس از کاهش قیمت قابل توجه در عرصه جهانی، در بازار داخلی نیز با قیمت معقول‌تر عرضه شد و به کمترین حد خود در ماه‌های گذشته رسید، اما با وقوع جنگ دوازده روزه و تعلیق اجباری فعالیت بازار، عرضه و تقاضا هم متوقف شد. پس از گشایش تدریجی هم شیب صعودی پیدا کرد و در نهایت به قیمت حدود ۵۰ میلیون تومان در مردادماه رسید.

کارت گرافیک مهمترین قطعه‌ی یک کامپیوتر مخصوص بازی است و به خاطر فناوری بالایی که برای تولید تراشه‌ی GPU و برد الکترونیکی آن نیاز است، معمولا گرانترین قطعه هم هست. بررسی قیمت کارت گرافیک منتخب رده متوسط زومجی در شش ماه گذشته نشان می‌دهد که علاوه بر نرخ ارز، قیمت جهانی این محصول هم هنوز عاملی تعیین کننده در قیمت‌گذاری این قطعه در بازار داخلی و شاید مهمترین آنها باشد. هر چقدر که قیمت کارت گرافیک به قیمت MSRP تعیین شده نزدیک بوده یا حتی از آن کمتر شود، در بازار ایران نیز با فاصله‌ای کوتاه به همان نسبت کاهش قیمت اعمال خواهد شد. با توجه به عرضه‌ی RTX 5060 در بازار و با وجود افزایش راندمان جزئی نسبت به همرده‌ فعلی، تنها در صورت رسیدن قیمت به سطح قابل قبول است که می‌توان آن را به عنوان کارت گرافیک منتخب جدید  (با ملاحظاتی مثل محدودیت حافظه‌ی مدل هشت گیگابایتی) در نظر گرفت.

بازار کامپیوتر ایران در هفته‌های گذشته وضعیت استثنایی و عجیبی داشت که از جنگ دوازده روزه متاثر بود. بازاری که پس از تعطیلات مکرر و البته رکود نسبی قبل از آن هم وضعیت مناسبی نداشت، با اتفاق تجربه نشده‌ای روبرو شد. شروع یکباره‌ی جنگ باعث تعطیلی ناخواسته و اجباری شرکت‌ها و فروشگاه‌های مرکزی بازار کامپیوتر و خلوتی بهت‌انگیز آنها شد، اما اتفاق هولناک‌تر شرایط غیر منتظره‌ای بود که تازه پس از آتش‌بس رخ داد!

فعالان صنف کامپیوتر و آی‌تی شرایط عجیبی را سپری کردند که تا بحال هیچگاه تجربه نشده بود و به دگرگونی‌های غیر منتظره و ناخواسته‌ای منجر شد که بنیان کار بسیاری از کسب و کارها در این حوزه را متزلزل یا حتی متلاشی کرد. قطعی اینترنت در طول جنگ و وضعیت اسفناک اینترنت پس از جنگ هم مزید بر علت شد تا توان بازیابی در وضعیت جدید از کسب و کارها گرفته شود. هنوز ارزیابی دقیق و گزارش جامعی از خسارت‌های وارد شده از جنبه‌های مختلف به اصناف فناوری آی‌تی در دسترس نیست و بررسی آن هم نیاز به تحقیق و تفحص مجزایی دارد.

نظر شما درباره‌ی وضعیت بازار قطعات کامپیوتر ایران و قیمت‌های فعلی چیست؟ آینده‌ی بازار را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ نظرات خود را در کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.