نگاهی به معروف‌ترین صداها و افکت‌های صوتی صنعت فیلم و بازی
ده‌ها افکت صوتی و صدای معروف وجود دارند که به شکل تکراری در فیلم‌ها، سریال‌ها و بازی‌های ویدیویی به کار می‌روند و نگاهی داریم به تعدادی از آن‌ها.
حتماً بارها و بارها برای شما پیش آمده است که هنگام تماشای فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها یا حتی تجربه بازی‌های ویدیویی به صداها و افکت‌های صوتی خاصی برخورد کرده‌اید که قبلاً آن‌ها را در جای دیگری شنیده بودید؛ افکت‌هایی که بعضی از آن‌ها به قدری تکرار شده‌اند که اگر سالی چند بار آن‌ها را در آثار مختلف نشنویم تعجب می‌کنیم.
در این مقاله قصد داریم به معروف‌ترین صدای تکراری استفاده شده در آثار مختلف یعنی Wilhelm Scream بپردازیم و درکنار آن به تعدادی دیگر از افکت‌های صوتی و صداهای آشنای دیگر هم نگاهی داشته باشیم. با زومجی همراه باشید.
جیغ ویلهلم
Wilhelm Scream یا جیغ ویلهلم معروف‌ترین صدای صنعت سینما است؛ صدایی آشنا که شاید خیلی‌ها نام آن را ندانند، ولی کمتر علاقمند به سینمایی وجود دارد که بارها آن را نشنیده باشد.
این صدا اولین‌بار در فیلم Distant Drums به گوش رسید؛ فیلمی محصول ۱۹۵۱ به کارگردانی رائول والش و با بازی گری کوپر که دستاورد خاصی برای سازندگانش نداشت، ولی معروف‌ترین صدای تاریخ سینما را تقدیم این صنعت کرد. صدای مورد نظر هم به صحنه‌ای مربوط می‌شد که یکی از شخصیت‌های فیلم در حال عبور از رودخانه، به دام تمساح‌ها می‌افتاد و در حال نعره زدن، به درون آب فرو می‌رفت؛ صدایی که متعلق به شِب وولی، خواننده و بازیگر آمریکایی بود.
زمان زیادی نگذشت که این صدای جالب در فیلم‌های دیگری هم به کار گرفته شد و یکی از اولین نمونه‌ها فیلم The Charge at Feather River بود که در صحنه‌ای از آن، بعد از برخورد تیر به پای یکی از شخصیت‌ها این صدا را می‌شنیدیم؛ شخصیتی با نام سرباز ویلهلم که بعدها اسم این افکت صوتی هم از همین شخصیت گرفته شد. بعد از آن فیلم‌های دیگری هم به سراغ این صدا رفتند، ولی این فیلم «جنگ ستارگان» بود که باعث محبوبیت عظیم جیغ ویلهلم شد.
ماجرای استفاده از این صدا در جنگ ستارگان هم ماجرای جالبی است. بن برت، طراح صدای این فیلم در زمان ساخت آن به‌دنبال افکت‌های صوتی جذابی برای بخش‌های مختلف فیلم بود و یک روز به حلقه فیلمی در استودیو برخورد کرد که روی آن نوشته شده بود: «مردی که توسط تمساح خورده می‌شود». برت از این صدای جذاب در صحنه‌ای از جنگ ستارگان استفاده کرد که لوک اسکای‌واکر به سمت یکی از استورم‌تروپرها شلیک می‌کند و او هم هنگام سقوط به پایین، فریادی می‌زند که جیغ ویلهلم جایگزین این فریاد شده است. برت که از این تجربه راضی بود، بعد از آن در فیلم‌های دیگری از جرج لوکاس و استیون اسپیلبرگ هم به سراغ آن رفت و کم‌کم باعث مشهور شدن جیغ ویلهلم شد. به شکلی که اکنون به جایی رسیده‌ایم که این روزها طبق اطلاعات سایت IMDb بیش از ۴۰۰ فیلم از آن استفاده کرده‌اند، از آثار نه‌چندان مطرح تا فیلم‌هایی چون «ارباب حلقه‌ها»، «بیل را بکش» و انواع و اقسام آثار مارول و دی سی و انیمیشن‌هایی مثل «داستان اسباب بازی». مجموعه جنگ ستارگان هم بعد از نسخه اول، به مراتب از این صدا استفاده کرد و در اپیزودهای مختلف شاهد تکرار آن بودیم.
حتی بازی‌های ویدیویی هم از جیغ ویلهلم بی‌نصیب نمانده‌اند و این صدای آشنا را در بازی‌های زیادی شنیده‌ایم، از جمله Dragon Age، Rayman Origins و نسخه‌های مختلف Halo، Call of Duty و God of War.
فریاد هاوی
جیغ ویلهلم تنها صدای معروف سینما به این سبک نیست و Howie Scream یا فریاد هاوی را هم در این زمینه داریم؛ صدایی که هرچند معروفیت جیغ ویلهلم را ندارد، ولی تاکنون در فیلم‌ها و بازی‌های مختلفی به کار رفته است و کافی است ویدیوی مورد نظر را تماشا کنید تا متوجه آن شوید.
این صدا اولین‌بار در فیلم The Ninth Configuration محصول ۱۹۸۰ شنیده شد. صحنه‌ای در فیلم وجود داشت که یکی از شخصیت‌ها در حال نعره زدن به سمت شخصیت دیگری حمله می‌کرد و صدای مورد نظر را از جانب او می‌شنیدیم. ولی بعد از آن کمتر کسی سراغی از این صدا گرفت، تا سال ۱۹۹۶ و فیلم Broken Arrow. این فیلم به کارگردانی جان وو و بازی جان تراولتا صحنه‌ای داشت که در آن شخصیتی با بازی هاوی لانگ از درون قطاری که از بالای یک پل عبور می‌کرد، به پایین پرتاب می‌شد و در حال سقوط، نعره‌ای می‌زد که صدای آن از فیلم The Ninth Configuration برداشته شده بود. این صحنه باعث محبوبیت صدای مورد نظر شد و نام فریاد هاوی هم به‌دلیل حضور هاوی لانگ در آن صحنه روی صدا گذاشته شد.
تندر قلعه
افکت صوتی Castle Thunder یکی دیگر از افکت‌هایی است که تاکنون در تعداد بی‌شماری فیلم به کار رفته است. اولین‌بار فیلم فرانکنشتاین (Frankenstein) محصول ۱۹۳۱ با بازی بوریس کارلوف بود که از این افکت استفاده کرد و در یکی از معروف‌ترین صحنه‌های تاریخ فیلم‌های ترسناک که به زنده شدن هیولای فرانکنشتاین مربوط می‌شد، صدای رعد و برق مورد نظر را می‌شنیدیم.
کیفیت بالای این صدا و تأثیرگذاری آن روی مخاطب به شکلی بود که بعدها فیلم‌ها و انیمیشن‌های زیادی به سراغش رفتند و از «همشهری کین» و «بامبی» تا مجموعه‌های تلویزیونی مثل «اسکوبی دو» از آن استفاده کردند و حتی سال‌ها بعد هم آثاری چون «بازگشت به آینده» و «شکارچیان روح» از این افکت صوتی بهره بردند. همچنین در دیزنی‌لند و دیزنی‌ورلد هم بخشی مربوط‌به خانه‌های جن‌زده وجود دارد که این افکت صوتی در آن پخش می‌شود.
میزان استفاده از افکت تندر قلعه در فیلم‌ها و انیمیشن‌های مختلف به قدری چشمگیر است که مارک مانجینی، طراح صدای معروف هالیوود هم چند سال قبل به استفاده بیش از حد از این افکت اشاره کرده و از کیفیت پایین آن نسبت به دوران مدرن انتقاد کرده بود، ولی در عین حال نتوانسته بود قدرت بالای این صدا در ایجاد اتمسفری که به بهترین شکل ممکن حال و هوای خانه‌های جن‌زده و وحشتناک را یادآوری می‌کند را هم زیر سؤال ببرد.
فریاد گوفی
یکی دیگر از فریادهای معروف سینما و تلویزیون به شخصیت «گوفی» از همراهان همیشگی «میکی ماوس» مربوط می‌شود. در یکی از انیمیشن‌های گوفی که با نام «هنر اسکی‌بازی» در سال ۱۹۴۱ به نمایش درآمد، شاهد صحنه‌ای بودیم که در آن گوفی برای پرشی بلند با چوب اسکی آماده می‌شد و سپس در حال پایین آمدن از شیب سکوی اسکی، صدایی جالب از خود درمی‌آورد. این صدا که از آن با عنوان Goofy Holler یاد می‌شود، از سال ۱۹۴۵ به یکی از صداهای پر استفاده در انیمیشن‌های شرکت والت دیزنی تبدیل شد و بعد از استفاده‌ی دوباره در انیمیشن The Legend of Coyote Rock، به تدریج در انیمیشن‌های دیگری هم به کار رفت، از «سیندرلا» و «گوژپست نتردام» تا فیلم Enchanted.
صدای مورد نظر که در اصل متعلق به اسکی‌بازی به نام هانس اسکرول بود، بعدها به جز انیمیشن‌های دیزنی در جاهای دیگری هم با کمی تغییرات به کار رفت، از جمله مجموعه تلویزیونی Family Guy.
زنگ تلفن یونیورسال
تلفن‌ها زنگ‌های متنوعی دارند، ولی یک زنگ خاص وجود دارد که تاکنون در صدها فیلم سینمایی شنیده شده است؛ زنگی که لقب Universal Telephone Ring را روی آن گذاشته‌اند. این زنگ تلفن از دهه‌ها قبل در فیلم‌های سینمایی حضور داشت، ولی اوج معروفیت آن به سریال Rockford Files (که در ایران با نام کارآگاه راکفورد پخش می‌شد) برمی‌گردد؛ سریالی که هر قسمت آن با صحنه‌ای از میز کار راکفورد آغاز می‌شد و صدای زنگ تلفن به گوش می‌رسید و پیغام‌گیر شروع به کار می‌کرد تا هر بار صحبت‌های افراد مختلفی را در شروع سریال بشنویم.
در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی میزان استفاده از این صدا به قدری زیاد شده بود که بن برت، طراح صدای فیلم‌های سینمایی در مصاحبه‌ای به انتقاد از این قضیه پرداخت و زنگ تلفن یونیورسال را افکتی صوتی دانست که فرقی نمی‌کند شخصیت فیلم در کجا حضور داشته باشد، اتاقش، محل کار یا حتی داخل غار، در هر حال این صدا به گوش می‌رسد و حالتی مصنوعی به فیلم و سریال می‌دهد.
صدای شاهین دم‌سرخ
بعید است افراد زیادی صدای شاهین دم‌سرخ را در طبیعت شنیده باشند، ولی این صدا جزو معروف‌ترین افکت‌های صوتی مرتبط با حیوانات در فیلم‌های سینمایی و بازی‌های ویدیویی است.
اگر شخصیت‌های فیلم در نواحی‌ای مثل دشت‌ها حضور داشته باشند، ممکن است چنین صدایی را در پس‌زمین بشنویم تا حالتی طبیعی به محیط اضافه کند. از طرف دیگر اگر عقابی را در فیلمی ببینیم هم احتمال زیادی دارد که این صدا به گوش برسد. به هر حال سازندگان فیلم‌ها نمی‌توانند ساعت‌ها منتظر بمانند تا پرنده مورد نظر صدای دلخواه آن‌ها را درآورد و به سراغ کار ساده‌تری مثل استفاده از این افکت صوتی می‌روند. برای آن‌ها اهمیتی هم ندارد که این صدا متعلق به‌گونه‌ای شاهین است نه عقاب، و صدای شاهین دم‌سرخ را تأثیرگذارتر و جذاب‌تر می‌دانند.
خنده‌ی دیدی
بعید است اهل تماشای فیلم و سریال باشید و صدای خنده‌ی معروف دو کودک را نشنیده باشید که به دفعات در جاهای مختلف به کار رفته است؛ خنده‌ای معصومانه که هم به شکل واضح و مشخص در خیلی از سکانس‌ها شنیده می‌شود و هم به‌صورت محو و در پس‌زمینه در جاهای دیگر.
این صدای معروف به نام Diddy Laugh شناخته می‌شود و علت این نام‌گذاری هم به بازی Diddy Kong Racing اثر استودیو Rare برمی‌گردد که در سال ۱۹۹۷ برای کنسول نینتندو 64 منتشر شد و در شروع بازی و هنگام نمایش لوگوی Rare، این صدا را می‌شنیدیم. بعد از آن بود که در ده‌ها فیلم و سریال از این افکت خنده استفاده شد، از سریال‌هایی چون واکینگ دد (The Walking Dead) و Agents of Shield تا انیمیشن Mulan و فیلم Hot Fuzz.
اولین‌بار یک طراح صدا به نام استیو پجت بود که متوجه تکرار این افکت صوتی در فیلم‌ها و سریال‌های مختلف شد و از آنجایی که تکرار این صدا به‌شدت او را آزار می‌داد و از شنیدن مداوم خنده این دو کودک عصبانی شده بود، تصمیم گرفت به منبع اولیه‌ی آن دست پیدا کند و درنهایت به بازی Diddy Kong Racing رسید. هرچند به‌گفته‌ی گریم نورگیت آهنگساز این بازی، صدای مورد نظر توسط Rare تولید نشده و او این افکت را در مجموعه‌ای پیدا کرده بود که توسط شرکت Hollywood Edge منتشر شده و در این مجموعه از عبارت «خنده دو کودک» برای افکت استفاده شده بود. حتی در ابتدا قرار نبود از این افکت صوتی برای بازی استفاده شود و تنها به شکل موقت در آن‌جا‌ی‌گذاری شده بود، ولی درنهایت به علت کمبود وقت و عجله برای انتشار بازی، افکت سر جای خود باقی ماند.
در مجموع این افکت صوتی از طرف سازندگان فیلم‌ها و سریال‌ها به‌عنوان گزینه‌ای دم دستی و راحت برای صحنه‌هایی به کار می‌رود که در آن دو یا چند کودک در پس‌زمینه مشغول بازی یا راه رفتن و... هستند و به علت حس و حال خاصی هم که دارد، خیلی‌ها با وجود بارها شنیدن آن متوجه این قضیه نشده‌اند.
صدای مکانیکی درها و پلتفرم‌ها
این افکت صوتی عنوان خاصی ندارد ولی تاکنون بارها و بارها در موارد مختلف (مخصوصاً آثار علمی تخیلی) به کار رفته است، از باز و بسته شدن درها تا پلتفرم‌هایی که حرکت می‌کنند و بالا و پایین می‌روند. فرقی نمی‌کند در حال تماشای سریال «دکتر هو» باشید یا تجربه بازی StarCraft، در هر حال می‌توانید احتمال دهید با دیدن یک پلتفرم متحرک یا در پیشرفته‌ای که باز و بسته می‌شود، چنین صدایی را بشنوید.
صدای بی‌سیم پلیس
اگر سرگرم دیدن فیلم یا سریالی با حضور نیروهای پلیس هستید، کافی است با دقت زیادی به صداهای موجود گوش کنید تا احتمالاً متوجه صدایی شوید که یکی از رکوردداران افکت‌های صوتی است؛ صدای یک پلیس زن که ازطریق بی‌سیم در حال صحبت با همکاران خود است و اطلاعاتی از موقعیت می‌دهد.
این افکت صوتی معمولاً صدای بالایی ندارد و در پس‌زمینه پخش می‌شود تا فقط حالتی طبیعی‌تر به صحنه‌هایی با حضور نیروهای پلیس دهد. فرقی نمی‌کند در حال تجربه بازی SimCity 3000 باشید یا تماشای سریال‌های X-Files و Fringe و فیلم X-Men 2، اگر پلیسی در صحنه می‌بینید خود را آماده شنیدن این صدا کنید.
این بار هم ماجرا به شرکت Hollywood Edge برمی‌گردد و این صدای پلیس اولین‌بار به‌عنوان یکی از افکت‌های صوتی منتشر شده توسط این شرکت در سال ۱۹۹۱ به دست علاقمندان رسید و سپس راهی فیلم‌ها، سریال‌ها و بازی‌های ویدیویی شد.
افکت خنده
شاید بهتر باشد این فهرست را با Laugh Track به پایان برسانیم. Laugh Track یک افکت صوتی واحد نیست و از صدها مدل مختلف تشکیل می‌شود، ولی خیلی از آن‌ها آن‌قدر در سریال‌های تلویزیونی تکرار شده‌اند که تماشاگران با کمی دقت می‌توانند نمونه‌های تکراری را تشخیص دهند.
هرچند این افکت‌های خنده‌ی از پیش ضبط شده از دهه ۱۹۵۰ و استفاده در سیتکام‌های آن دوران محبوبیت بالایی پیدا کردند، ولی تاریخچه‌ای قدیمی‌تر از این‌ها دارند و در ابتدا در برنامه‌های رادیویی استفاده می‌شدند و بعدها به سریال‌های تلویزیونی هم وارد شدند. در سال‌های اخیر به‌لطف تولید سیتکام‌های خوش‌ساخت و محبوب، استفاده از Laugh Track هم افزایش پیدا کرده است و البته باید این نکته را هم در نظر داشت که گاهی اوقات صدای خنده‌هایی که می‌شنویم، از قبل ضبط نشده و مربوط‌به تماشاگرانی است که هنگام تصویربرداری هر قسمت از سریال، در جایگاه مخصوصی می‌نشینند و به اتفاقات آن واکنش نشان می‌دهند؛ واکنش‌ها و خنده‌هایی که خیلی وقت‌ها با مدیریت فردی خاص شکل می‌گیرند و او ازطریق دستوراتی که به شکل‌های مختلف (مثل نوشته‌‌های روی مانیتور بالای سر تماشاگران) به آن‌ها می‌دهد، واکنش مورد نظر خود را از آن‌ها طلب می‌کند.
بد نیست در انتها به سراغ ویدیویی برویم که بخش‌هایی از سریال واکینگ دد را با Laugh Track همراه کرده است و همین ویدیوی ساده نشان می‌دهد که تأثیر این خنده‌های از پیش ضبط شده تا چه حد زیاد است و حتی می‌تواند اتمسفر یک سریال جدی را هم تغییر دهد.
در این مقاله سعی کردیم به سراغ تعدادی از معروف‌ترین افکت‌های صوتی در فیلم‌ها، سریال‌ها و بازی‌های ویدیویی برویم؛ افکت‌هایی که مطمئناً تعداد آن‌ها بیش از این‌ها است و شاید شما هم مواردی از آن‌ها را در ذهن داشته باشید و بتوانید با زومجی در میان بگذارید.
