معرفی مستند Rolling Thunder Revue | روایت پادشاه سینما از پادشاه موسیقی

پادشاه دنیای سینما از پادشاه دنیای موسیقی می‌گوید و نگاهی عمیق، جذاب و گیرا به‌تور باب دیلن در سال‌های ۱۹۷۵-۱۹۷۶ دارد که در آن باب دیلن در سالن‌های کوچک و بزرگ و درحالی‌که کابوکی (کابوکی نوعی تئاتر سنتی ژاپنی است که شهرتش به‌دلیل سبک درام آن و نوع لباس زینتی بازیگران است. این واژه از ترکیب سه نویسهٔ کانجی تشکیل شده‌ است که از چپ به‌راست به‌معنی آواز (歌)، رقص (舞) و مهارت (伎) هستند و به‌همین دلیل است که کابوکی گاهی «هنر آواز و رقص» ترجمه می‌شود) به‌تن داشت اجرا می‌کرد. مستندی که مارتین اسکورسیزی ساخت، مملو از کلیپ‌های کنسرت یاد‌شده است و استفاده از کلیپ‌های قدیمی به‌این مستند جلا داده است و حس‌و‌حال درخشان‌تر، هیجانی‌تر و گاه عجیب‌تر از تماشای تنها کنسرت به‌تماشاچی می‌دهد.

مارتین اسکورسیزی به‌خوبی می‌داند با بزرگان موسیقی چطور همکاری کند، به‌صورت ویژه باب دیلن، و درک فوق‌العاده بالایی از دنیای موسیقی دارد و سلیقهٔ فوق‌العادهٔ او، تضمینِ کیفیت مستندهایی است که وی در مورد موسیقی‌دانان بزرگ ساخته است و همچنان هم برنامه دارد که بسازد و امیدواریم بسازد. کارگردان مستند Rolling Thunder Revue: A Bob Dylan Story از فوتیج‌هایی که رنالدو و کلارا گرفته‌اند به‌خوبی بهره می‌برد و به‌نوعی سطح کیفی آن‌ها را به‌بالاترین حد ممکن می‌رساند.

اسکورسیزی از سوژه‌اش سرنخ می‌گیرد و باب دیلنی که افسانه است به‌واقعیت تبدیل می‌شود و سپس اسکورسیزی، افسانه را بازآفرینی می‌کند، جان می‌بخشد و روایت می‌کند. جا دارد از سخنان باب دیلن در باب این مستند نیز یادی کنیم که درابتدا همچون همیشه به‌سیستم‌های فاسد تاخت و گفت: «از رهبران پیروی نکنید یا به‌کسی روی صفحه‌نمایش یا پشت دوربین اعتماد نکنید»، و در حال حاضر نیز دیلن علاقه‌ای به‌یادآوری کنسرت خود ندارد و با زبان تیز و طنز خود گفته است: «من چیزی در مورد Rolling Thunder به‌خاطر ندارم، خیلی وقت پیش این اتفاق افتاد که من حتی به دنیا نیامده بودم»؛ باب دیلن دوست‌داشتنی که نه‌نگاه و نه‌قدمی به‌عقب ندارد و برنمی‌دارد.

مستند Rolling Thunder Revue: A Bob Dylan Story، اثر مارتین اسکورسیزی، یک فیلم شبه‌مستند آمریکایی محصول سال ۲۰۱۹ است که به‌دنیای جذاب تور کنسرت Rolling Thunder Revue در سال ۱۹۷۵ باب دیلن می‌پردازد. این فیلم به‌کارگردانی مارتین اسکورسیزی، عناصر داستانی و غیرداستانی را هنرمندانه درهم‌می‌آمیزد تا روایتی مسحورکننده برای تماشاچی خلق شود.

پس‌زمینه و کانتکست:

در پس‌زمینهٔ ساختهٔ مارتین اسکورسیزی، آمریکای تیره‌و‌تار و گرفتار با پیامدهای جنگ ویتنام و رسوایی واترگیت را می‌بینیم و دراین‌میان باب دیلن تصمیم گرفت سفری پرماجرا را آغاز کند. او گروهی از دوستان خود را از قهوه‌خانه‌های روستای گرینویچ گردهم‌آورد و سفر خود را برای اجرای یک تور در سراسر نیوانگلند و بخش‌هایی از کانادا آغاز کرد.

رویکرد مستند:

فیلم مستند Rolling Thunder Revue: A Bob Dylan Story by Martin Scorsese تلفیقی از واقعیت و فانتزی است که فیلم‌های واقعی از کنسرت و پشت صحنه آن و همزمان عناصر خیالی را به‌یک‌دیگر پیوند می‌زند. این مستند از فیلم‌های رنالدو و کلارا که تور رولینگ تاندر ریویو را فیلم‌برداری کردند بسیار و به‌درستی و به‌جا بهره برده است. از طرفی مصاحبه‌های معاصر با چهره‌های کلیدی تور، از جمله خود دیلن، جوآن بائز، سم شپرد و دیگران، بینش‌هایی متفاوت را در مورد روحِ حاکم بر این تور معروف ارائه می‌دهد. همچنین این مستند شامل مصاحبه‌های خیالی با شخصیت‌هایی است که درواقع بخشی از تور نبودند و برای تحقق این امر، از بازیگرانی مانند مارتین فون هاسلبرگ، شارون استون و مایکل مورفی در تهیه اثر استفاده شد.

ابهام:

اسکورسیزی مرزهای بین آنچه واقعیت و خیال می‌نامیم را از میان برمی‌دارد. حتی دیلن در مصاحبه‌هایش به‌شخصیت‌های داستانی اشاره می‌کند و مخاطب را وادار می‌کند که حدس بزند کدام قسمت‌های فیلم واقعی و کدام قسمت‌ها خیالی هستند و این یعنی درگیر کردن ذهن تماشاچی و یادآوری خاطرات برای کسانی که شانس حضور در کنسرت‌ها را داشتند.

دیدگاه باب دیلن:

این مستند با سخنان باب دیلن امروزی آغاز می‌شود که به‌طنز ادعا می‌کند چیز زیادی از Rolling Thunder Revue به‌یاد نمی‌آورد و با شیطنت و زبان استعاری و تیز خود می‌گوید این اتفاق خیلی وقت پیش افتاده بود که «حتی به دنیا نیامده بود». همین سخنان مبهم باب دیلن در تعیین ماهیت اصلی تور برگزارشده در سال ۱۹۷۵، به‌جذابیتِ مرموز داستان می‌افزاید.

حضور اشخاص معروف:

این مستند شامل مصاحبه‌هایی با اسکارلت ریورا، آلن گینزبرگ و سایر شرکت‌کنندگان نامی در تور باب دیلن است. لری راتسو اسلومان، گزارشگر مجلهٔ معتبر رولینگ استون، درحالی‌که سعی می‌کند خود را به‌حلقهٔ درونی و بیرونی دنیای دیلن وارد کند، با دنیایی متفاوت که انتظار آن را نداشت مواجه می‌شود. به‌طورخلاصه، مستند Rolling Thunder Revue: A Bob Dylan Story، اثر مارتین اسکورسیزیِ همیشه جاودان، کاوشی جذاب در دنیای موسیقی و اسطوره است و از سویی مرزهای مبهم بین واقعیت و خیال در طی یکی از نمادین‌ترین تورهای کنسرت در طول تاریخ، هم کنار زده می‌شود و هم به‌وجود می‌آید.

واکنش تماشاگران به‌مستند Rolling Thunder Revue ترکیبی جذاب از تعجب، شیفتگی و سرگردانی بود. از سویی هواداران پرشور را داشتیم که بسیاری از طرفداران از دیدن بازگشت باب دیلن به‌صحنه پس از یک دوره انزوای نسبی به‌وجد آمدند. ماهیت صمیمی و غیرمتعارف این تور، با اجرا در مکان‌های کوچک و درواقع اجراهای غافلگیرکننده، باعث شد طرفداران احساس کنند که بخشی از واقعه‌ای واقعاً خاص و تاریخی هستند که بودند.

از سوی دیگر هاله‌ای اسرارآمیز اطراف تور، بینندگان را مجذوب خود کرد. امتناع دیلن از ارائه پاسخ‌های سرراست در مورد هدف یا معنای آن تنها به‌این کنجکاوی و سخت‌تر شدن حل پازل شکل‌گرفته در ذهن تماشاچیان افزود. برخی از طرفداران به‌سبب گنجاندن شخصیت‌های تخیلی و آمیختگی واقعیت و خیال، گیج شدند. تور Rolling Thunder Revue، یک پدیدهٔ فرهنگی بود و با تأکید بر خودانگیختگی، همکاری و آزادی هنری، تجربهٔ تماشای کنسرت را از نو برای طرفداران تعریف کرد. مخاطبان می‌دانستند شاهد لحظه‌ای منحصر‌به‌فرد در تاریخ موسیقی هستند. با‌این‌حال نظرات و نقدها به‌ساختهٔ مارتین اسکورسیزی متفاوت بود و همه شیفتهٔ اثر نشدند. برخی از منتقدان این تور را آشفته و فاقد انسجام خواندند، ولی برای بسیاری، انرژی خالص و اجراهای پرشور باب دیلن، جوآن بائز و سایر هنرمندان، فراتر از هر نقصی جزئی بود.

تور The Rolling Thunder Revue و مستندی که اسکورسیزی از آن ساخت، تأثیری ابدی و پاک‌نشدنی بر موسیقی و فرهنگ راک گذاشت و به‌نمادی از شورش هنری و کاوش خلاقانه تبدیل شد. حتی امروزه بحث‌ها درباره این تور ادامه دارد به‌ماهیت معمایی رویدادها و تأثیر ماندگار بر کسانی که شاهد آن بودند، دامن می‌زند. به‌طورخلاصه، واکنش مخاطب به Rolling Thunder Revue، معجونی از احساسات بود، از لذت محض تا گیجی، که درنهایت به‌ثبت ‌جایگاه افسانه‌ای آن در سالنامهٔ تاریخ راک اند رول کمک کرد.

به‌پلی‌فهرست آهنگ‌های اجرا‌شده در تور The Rolling Thunder Revue اشاره‌ای می‌کنیم:

آهنگ When I Paint My Masterpiece که آهنگی روح‌انگیز و درون‌نگر که در جسم و جانِ طرفداران طنین‌انداز شد.

آهنگ It Ain’t Me, Babe که یک کلاسیک جاودانه از باب دیلن است و البته یکی از آهنگ‌های جاودانهٔ وی که با اشعار شاعرانه‌اش طرفداران را مجذوب خود کرد.

آهنگ Mr. Tambourine Man که آهنگی مسحورکننده است و شنوندگان را به‌قلمروهای رؤیا و خیال می‌برد.

آهنگ The Lonesome Death of Hattie Carroll که تصنیفِ روایی قدرتمندی دارد و تأثیری ماندگار بر دنیای موسیقی و راک اند رول برجای گذاشت.

آهنگ Maggie’s Farm که سرودی روحانی و همزمان سرکشانه که آدرنالین جمعیت مشتاق را به‌بالاترین حد ممکن می‌رساند.

آهنگ A Hard Rain’s A-Gonna Fall که آهنگی می‌توان گفت پیشگویانه و همزمان خاطره‌انگیز است و با احساسات شنونده و تماشاچی‌ای که در کنسرت حضور داشت بازی می‌کرد.

آهنگ Romance in Durango که آهنگی پرشور، غریب، کم‌نظیر و خارق‌العاده از هنرمندی یکتا است که زیبایی محض را به‌پلی‌لیستی گلچینی می‌افزود.

آهنگ Isis که داستانی اسرارآمیز و گیرا را در دلِ نت‌ها گنجانده است.

آهنگ Blowin’ in the Wind که یک سرود محلی ماندگار است و با گذشت زمان، همچنان طراوت و تازگی خود را حفظ کرده است.

و این پلی‌فهرست تنها یک نگاه اجمالی ‌به‌برخی آهنگ‌های اجرایی بود و آهنگ‌هایی که در تور Rolling Thunder Revue اجرا شدند، فرشینه‌ای غنی از هنر باب دیلن بودند که داستان‌سرایی فولکلور، یاغیگری راک و شاعرانگی سیاسی-اجتماعی را درهم‌می‌آمیخت. هر اجرا یک تجربهٔ منحصربه‌فرد بود که تماشاگران را طلسم و تشنهٔ اجراهای بیشتر می‌کرد.

باب دیلن، با نام رابرت آلن زیمرمن، خواننده، ترانه‌سرا، نویسنده و هنرمند تجسمی آمریکایی است و از وی اغلب به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین ترانه‌سرایان تمام دوران یاد می‌شود. وی در دهه ۱۹۶۰ از موسیقی فولک به‌موسیقی راک روی آورد و می‌توان به‌جرئت گفت تأثیر او بر فرهنگ عامه، چیزی بیش از شش دهه بوده است. باب دیلن در ۲۴ مِه ۱۹۴۱ در دولوثِ مینه سوتا به‌دنیا آمد. او در نوجوانی در گروه‌های مختلفی می‌نواخت و علاقه زیادی به‌موسیقی فولک و بلوز آمریکایی پیدا کرد و یکی از بت‌های این بتِ دنیای موسیقی و ادبیات، خواننده افسانه‌ای ژانر فولک، وودی گاتری بود. باب دیلن اولین قرارداد ضبط خود را در سال ۱۹۶۱ امضاء و سال بعد اولین آلبوم خود را منتشر کرد. اشعاری با تِم راک اند رول که با پس‌زمینه‌ای از ادبیات و شعر کلاسیک آمیخته بود. او بیش از ۵۰۰ آهنگ نوشت که بسیاری از آن‌ها توسط بیش از ۲۰۰۰ هنرمند ضبط شده‌اند. موسیقی دیلن تکامل یافت و او به‌نماد موسیقی و ادبیات در ژانرهای فولک و راک تبدیل شد.

همچنین پیش‌تر مستند Bob Dylan: Don't Look Back را معرفی کردیم که یک فیلم مستند آمریکایی محصول ۱۹۶۷ به‌کارگردانی دی. ای. پِنبِیکر است و تور کنسرت خوانندهٔ افسانه‌ای، باب دیلن در سال ۱۹۶۵ در انگلستان را پوشش می‌دهد. این فیلم مستند تصویری صمیمی از شخصیت زیبا و خاص باب دیلن در آن دوران حساس از زندگی حرفه‌ای او ارائه می‌دهد؛ باب دیلنی که همیشه آن شخصیت را حفظ کرد.

باب دیلن جوایز و افتخارات متعددی ازجمله نشان افتخار آزادی رئیس‌جمهوری، ده جایزهٔ گرمی، یک جایزهٔ گلدن گلوب و یک جایزهٔ اسکار دریافت کرده ‌است. نام دیلن در تالار مشاهیر راک اند رول می‌درخشد و هیئت داوران جایزهٔ پولیتزر در سال ۲۰۰۸ به‌او تقدیرنامهٔ ویژه‌ای را به‌دلیل «تأثیر عمیق او بر موسیقی عامه‌پسند و فرهنگ آمریکایی که با ترکیبات غنایی و با قدرتِ شاعرانه‌ای فوق‌العاده محسوس شده است» اعطاء کرد. باب دیلن در سال ۲۰۱۶ جایزهٔ نوبل ادبیات را به‌کارنامهٔ عجیب پربارش اضافه کرد. عاشقان سینما می‌دانند که مارتین اسکورسیزی و باب دیلن در مستند No Direction Home (راهی به‌خانه نیست) همکاری داشتند که در سال ۲۰۰۵ پخش شد.

همتای باب دیلن در دنیای سینما، مارتین اسکورسیزی است و هر اندازه از دیلن گفتیم که هیچ به‌حساب می‌آید، از اسکورسیزی هم باید برای وجودش و دنیایی که به‌ما هدیه داد ممنون باشیم. مارتین اسکورسیزی، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، تهیه‌کننده، هنرپیشه و تاریخ‌دان ایتالیایی-آمریکایی است. مارتین اسکورسیزی کارگردانی فیلم‌های زیادی را بر عهده داشته است و اکثر ساخته‌های وی از فیلم‌های عالی تاریخ سینمای مدرن هستند.

از معروف‌ترین فیلم‌های این کارگردان نامی می‌توان به Taxi Driver (راننده تاکسی)، New York, New York (نیویورک، نیویورک)، Raging Bull (گاو خشمگین)، The King of Comedy (پادشاه کمدی)، The Last Temptation of Christ (آخرین وسوسه مسیح)، Goodfellas (رفقای خوب)، Gangs of New York (دارودسته‌های نیویورکی)، The Aviator (هوانورد)، The Departed (رفتگان)، Shutter Island (جزیره شاتر) و The Wolf of Wall Street (گرگ وال استریت)، The Irishman (ایرلندی) و آخرین ساختهٔ بی‌نظیر وی، Killers of the Flower Moon (قاتلان ماه کامل) اشاره داشت که لئوناردو دی‌کاپریو، رابرت دنیرو و لیلی گلداستون، سه بازیگر پرچم‌دار آن بودند و از نظر نگارندهٔ مطلب، سه بازیگر سال. فیلمی به‌کارگردانی و تهیه‌کنندگی مارتین اسکورسیزی که فیلم‌نامه را با همکاری اریک راث و براساس کتابی با همین عنوان، نوشتهٔ دیوید گرن به‌نگارش درآورد.

---