معرفی مستند Hearts and Minds | تصویری جنجالی از جنگ ویتنام

مستند Hearts and Minds، یک فیلم مستند آمریکایی محصول سال ۱۹۷۴ به‌کارگردانی پیتر دیویس است. این فیلم با استفاده از تصاویر آرشیوی خبری و همچنین مصاحبه‌های خود، تاریخ و نگرش طرف‌های مخالف جنگ ویتنام را بررسی می‌کند. یکی از موضوعات اصلی که مستند «قلب‌ها و ذهن‌ها» دست روی آن می‌گذارد و موضوعی کلیدی است، این است که چگونه نگرش‌های نژادپرستانهٔ آن دوران آمریکا و نظامی‌گری‌های خودخواهانه و شخصی، به‌آغاز جنگ ویتنام و البته طولانی شدن این درگیری خونین دامن زد. عنوان فیلم براساس نقل قولی از رئیس جمهور لیندون بی. جانسون است: «پیروزی نهایی به‌قلب‌ها و ذهن‌های مردمانی بستگی دارد که واقعاً آن‌جا زندگی می‌کنند». این فیلم در چهل‌وهفتمین دوره جوایز اسکار در سال ۱۹۷۵ برنده جایزهٔ اسکار بهترین مستند شد.

مستند «قلب‌ها و ذهن‌ها» برای اولین‌بار در جشنواره فیلم کن ۱۹۷۴ به‌نمایش درآمد. با وجود خرید حق امتیاز پخش، توزیع تجاری آن در ایالات متحده آمریکا به‌دلیل مسائل قانونی به‌تعویق افتاد، ازجمله دستور منع موقت پخش که توسط یکی از مصاحبه‌شوندگان، مشاور سابق امنیت ملی، والت روستو، که ازطریق وکیل خود ادعا کرده بود فیلم تا «حدودی گمراه‌کننده» و «نماینده نیست» گرفته شد و البته این موضوع که به والت روستو فرصت تأیید نتایج (بهتر بگوییم تأثیرگذاری) مصاحبه‌اش داده نشده است. شرکت کلمبیا پیکچرز از توزیع مستند Hearts and Minds خودداری کرد و همین امر سبب شد تولیدکنندگان این مستند مجبور به‌بازخرید حقوق پخش مستند خود شوند و پس از بازپس‌گیری آن، با روش‌های دیگر مستند «قلب‌ها و ذهن‌ها» را منتشر کنند. این فیلم مستند به‌مدت یک هفته در لس ‌آنجلس نمایش داده شد تا بتواند در جوایز اسکار سال ۱۹۷۵ در فهرست کاندیدهای نهایی قرار بگیرد. در سال ۲۰۱۸، مستند Hearts and Minds برای حفظ در فهرست ملی فیلم آمریکا و توسط کتابخانه کنگره به‌عنوان «از لحاظ فرهنگی، تاریخی یا زیبایی‌شناختی مهم» ثبت شد.

مستند «قلب‌ها و ذهن‌ها» مستندی پیشگامانه و شجاعانه بود که روایت رسمی جنگ ویتنام را به‌چالش کشید و پیام ضد جنگ قدرتمندی ارائه داد. استفاده فیلم از تصاویر آرشیوی و مصاحبه با بازیگران اصلی آغاز جنگ ویتنام و طولانی شدن آن، به‌افشای چهرهٔ حقیقی جنگ، چهرهٔ زننده و زشت جنگ و هزینه‌های انسانی جنگ (در اینجا دخالت آمریکا و جنگ ویتنام) کمک کرد. این فیلم مستند با رویکرد نوآورانه‌اش، کلاس درسی برای ساخت فیلم‌های مستند است و تأثیر آن بر درک عمومی از جنگ مورد تحسین گسترده قرار گرفت و از مستند «قلب‌ها و ذهن‌ها» همواره به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین مستندهای تمام دوران یاد می‌شود. برخی از اشخاص مهمی که در مستند «قلب‌ها و ذهن‌ها» حضور داشتند و با آن‌ها مصاحبه شد عبارت‌اند از ژنرال ویلیام وستمورلند، رئیس ستاد ارتش ایالات متحده آمریکا، جرج توماس کاکر، یک هوانورد نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا که توسط ویتنامی‌های شمالی به‌مدت شش سال و نیم به‌عنوان اسیر جنگی زندانی شده بود و بابی. مولر، بنیانگذار مؤسسه کهنه سربازان ویتنام آمریکا بودند.

برت اشنایدر، تهیه‌کنندهٔ مستند «قلب‌ها و ذهن‌ها» در حین سخنرانی خود برای دریافت جایزهٔ اسکار، نامه‌ای از رئیس ویت کنگ (جبهه رهایی‌بخش ملی ویتنام و نام سازمان سیاسی و چریکی کمونیست بود که در جریان جنگ ویتنام در ویتنام جنوبی و کامبوج دربرابر ارتش آمریکا و دولت ویتنام جنوبی، مدتی طولانی جنگید.) را خواند که در آن فیلم او را ستایش می‌کرد. از طرفی باب هوپ، بازیگر، کمدین، خواننده و ورزشکار معروف آمریکایی-انگلیسی که هشت دهه در رادیو، تلویزیون و تئاتر فعالیت داشت، فرانک سیناترای معروف که مجری برنامه اسکار بود را بر آن داشت تا از هرگونه اظهارنظر سیاسی پرهیز کند و اگر هم موردی خارج از کنترل بود، همچون اشاره برت اشنایدر به‌نامه‌ای از رئیس ویت کنگ، مجری برنامه مدیریت در جهت سکوت کند که البته تشویق‌ها بیشتر و بیشتر می‌شد و نتیجه خلاف آن چیزی که مسئولان اسکار می‌خواستند شد.

پیتر فرانک دیویس در تاریخ ۲ ژانویه ۱۹۳۷ در آمریکا به‌دنیا آمد. وی فیلم‌ساز، نویسنده، رمان‌نویس و روزنامه‌نگار آمریکایی است و بیشتر برای فیلم مستند «قلب‌ها و ذهن‌ها» شناخته می‌شود که در سال ۱۹۷۴ برنده جایزهٔ اسکار بهترین فیلم مستند بلند شد. پیتر فرانک دیویس چندین فیلم مستند دیگر از جمله The Selling of the Pentagon(فروش پنتاگون) محصول سال ۱۹۷۱، مستند The California Reich(رایش کالیفرنیا) محصول سال ۱۹۷۵ و مستند The Power of the Image: Leni Riefenstahl(قدرت تصویر: لنی ریفنشتال) محصول سال ۱۹۹۳ را کارگردانی کرده است. پیتر فرانک دیویس علاوه‌بر تجارب خود در فیلم‌سازی، چندین کتاب ازجمله The Battle for Hearts and Minds: Using Soft Power to Undermine Terrorist Networks«نبرد برای قلب‌ها و ذهن‌ها: استفاده از قدرت نرم برای تضعیف شبکه‌های تروریستی» در سال ۲۰۰۳ و Girl of My Dreams: A Novel(دختر رؤیاهای من: یک رمان) در سال ۲۰۱۵ را به‌رشتهٔ تحریر درآورده است.

اشاره داشتیم کتاب «نبرد برای قلب‌ها و ذهن‌ها: استفاده از قدرت نرم برای تضعیف شبکه‌های تروریستی» نوشته پیتر دیویس است. این کتاب ارزیابی متعادلی از نقشی که اشخاص غیرنظامی می‌توانند علیه شبکه‌های تروریستی فراملی ایفا کنند، ارائه می‌دهد. کتابی که پیتر فرانک دیویس نوشته است، استراتژی‌های غیرنظامی برای کاهش قدرت تروریسم، ازجمله بازسازی پس از جنگ، دیپلماسی عمومی و کمک‌های خارجی را بررسی می‌کند. این کتاب چهار جنبه از قدرت نرم را مورد بحث قرار می‌دهد؛ بخش اول کتاب، دولت‌های شکست‌خورده یا در حال شکست را به‌عنوان بهشت شبکه‌های تروریستی فراملی در نظر می‌گیرد و مؤثرترین راه‌ها برای ایجاد کشورهای باثبات در مناطق بی‌ثبات را به‌شکلی جامع باز می‌کند و مثال‌هایی از کشورهای افغانستان و سیرالئون را بررسی می‌کند. خواندن این کتاب به‌علاقمندان به‌مستند Hearts and Minds پیشنهاد می‌شود.

جنگ ویتنام یک درگیری طولانی و پرهزینه بود که از سال ۱۹۵۴ تا ۱۹۷۵ بین دو کشور ویتنام و ایالات متحده آمریکا، با حمله نظامی آمریکا روی داد. این جنگ بین دولت کمونیستی ویتنام شمالی و متحدانش در ویتنام جنوبی، ویت کنگ، علیه ویتنام جنوبی و متحد اصلی آن، ایالات متحده آمریکا در گرفت. جنگ ویتنام بخشی از یک درگیری منطقه‌ای بزرگتر و همچنین جلوه‌ای از جنگ سرد بود. درگیری زمانی پایان یافت که نیروهای ایالات متحده در سال ۱۹۷۳ عقب‌نشینی کردند و دو سال بعد ویتنام تحت کنترل کمونیست‌ها متحد شد. تمام جنگ‌ها بیهوده‌اند و جنگ ویتنام، شاید بیهوده‌ترین آن‌ها. جنگ ویتنام تأثیر عمیقی بر جامعه و سیاست آمریکا داشت و تا به‌امروز یک موضوع بحث‌برانگیز و البته تفرقه‌انگیز باقی‌مانده است.

تخمین تلفات جنگ ویتنام بسیار متفاوت است. تخمین‌هایی که از آن‌ها حرف می‌زنیم می‌تواند شامل کشته شدن غیرنظامیان و نظامیان در شمال و جنوب ویتنام، لائوس و کامبوج باشد. جنگ از سال ۱۹۵۴ تا ۱۹۷۵ ادامه یافت و بیشتر نبردها در ویتنام جنوبی رخ داد و براین اساس بیشترین تلفات در بخش جنوبی ویتنام بود. این جنگ همچنین به‌کشورهای همسایه چون کامبوج و لائوس نیز کشیده شد و این دو کشور تلفاتی نیز در اثر بمباران هوایی و نبردهای زمینی متحمل شدند. تلفات غیرنظامیان ناشی از هر دو طرف، درصد قابل توجهی از کل تلفات را تشکیل می‌داد.

این تلفات در اثر بمباران توپ‌خانه‌ها، بمباران هوایی گسترده ویتنام شمالی و جنوبی، استفاده از قدرت آتش در عملیات نظامی در مناطق پرجمعیت، ترورها، قتل‌عام و تاکتیک‌های تروریستی ایجاد شد. حوادثی نیز در طول جنگ رخ داد که در آن غیرنظامیان عمداً هدف قرار گرفتند یا کشته شدند که مهم‌ترین آن‌ها کشتار Huế و قتل‌عام Mỹ Lai بود. همان‌طور که گفتیم تخمین‌ها از تعداد کل کشته‌ها در جنگ ویتنام بسیار متفاوت است. براساس آمار وزارت بهداشت ویتنام جنوبی، ۴۴.۵ درصد از غیرنظامیانی که بین سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۰ در بیمارستان‌ها بستری شده‌اند، بر اثر مین یا خمپاره زخمی شدند و ۲۱.۲ درصد با اسلحه یا نارنجک و ۳۴.۳ درصد توسط توپ‌خانه‌ها یا بمباران هوایی مجروح شده‌اند. ارتش ایالات متحده آمریکا (که با تماشای این مستند باید به‌این آمار شک داشت) تخمین زده است بین ۲۰۰ هزار نفر تا ۲۵۰ هزار نفر سرباز ویتنام جنوبی کشته شده‌اند. از طرفی یادبود کهنه سربازان جنگ ویتنام در واشنگتن دی سی، نام بیش از ۵۸ هزار نفر از اعضای نیروهای مسلح ایالات متحده را که در عملیات کشته یا مفقود شده‌اند ذکر می‌کند.