آخر هفته چه فیلمی ببینیم: از The Searchers تا Mister Roberts
جان فورد، فیلم‌ساز بزرگ آمریکایی نقش به‌خصوصی در پیشرفت بخش‌های مختلفی از سینما داشت و فیلم‌هایی تأثیرگذاری از خود به جا گذاشت که همچنان مورد ستایش بسیاری از کارگردان‌ها قرار می‌گیرند.
آکیرا کوروساوا بدون شک یکی از بزرگ‌ترین کارگردان‌های تاریخ سینما به حساب می‌آید و اصلا کم نیستند فیلم‌سازهایی که به شکل رسمی یا غیررسمی خود را شاگرد سینمای او می‌دانند. کوروساوا که با فیلم «هفت سامورایی» و چندین و چند شاهکار دیگر به یاد آورده می‌شود، برای بسیاری از بزرگان همچون مارتین اسکورسیزی حکم استاد شماره‌یک سینما را داشت؛ کارگردانی که احساسات و قاب‌بندی‌های میخکوب‌کننده به یک اندازه در شکل‌گیری آثار او نقش داشتند و بسیاری از وسترن‌های محبوب غربی که همه‌ی ما دیده‌ایم، عملا یکی از فیلم‌های سامورایی‌محور او را تبدیل به وسترن کردند.
او خالق بسیاری از تجربه‌های ناب سینمایی بود که اکنون با گذر زمان تبدیل به کلیشه‌های دوست‌داشتنی سینمایی شدند. یک بار پس از کسب این همه موفقیت و تحسین، از این فیلم‌ساز لایق پرسیدند که شما هنر را چگونه آموختید؟ با شعر شروع کردید یا نقاشی؟ با داستان‌نویسی یا تصویرسازی؟ با تماشای فیلم‌ها یا خواندن نمایش‌نامه‌ها؟ چه مطالعه‌ای داشتید که به این قدرت در آفرینش اثر هنری رسیدید؟ کوروساوا پاسخ داد: «فیلم‌های جان فورد را مطالعه کردم».
فورد حدودا ۵۰ سال فیلم ساخت بیش از ۱۴۰ اثر سینمایی بلند داشت. جوایز زیادی برد، رکوردهایی در این زمینه جابه‌جا کرد و در تاریخ سینما ماندگار شد. در نتیجه دیدن چهار اثر سینمایی به‌تنهایی من و شما را با هنر فیلم‌سازی او آشنا نخواهد ساخت. ولی به تماشا نشستن آن‌ها می‌تواند حکم برداشتن نخستین قدم برای ورود به یکی از سالن‌های مهم و خیره‌کننده‌ی موزه‌ی هنر هفتم را داشته باشد.
(1956) The Searchers
جان فورد پیش از کارگردانی «جویندگان» به ساخت ۱۲۴ فیلم بلند پرداخته بود. اما این یکی به سرعت بیشتر از هر ۱۲۴ فیلم قبلی در مرکز توجهات قرار گرفت و به‌عنوان جاه‌طلبانه‌ترین ساخته‌ی این فیلم‌ساز آمریکایی معرفی شد. زیرا نه‌تنها اکشن‌های آن مخصوصا در زمان اکران باورنکردنی و نفس‌گیر بودند، بلکه نویسندگی فرانک اس نیوجنت نیز باعث شد که The Searchers عمیق‌تر از اکثر وسترن‌های قبلی به شخصیت‌پردازی کاراکترها اهمیت بدهد و از افکار و عقایدی بگوید که در یک دوره‌ی خاص، بسیار پررنگ بودند.
این‌جا می‌توان آدم‌هایی را یافت که هنوز احساسات آن‌ها قابل لمس هستند؛ شخصیت‌هایی که بین تمام امیال خوب و بد خود گرفتار می‌شدند و انگار همواره مشغول انتخاب هستند؛ گاهی انتخاب بین انسان بودن یا نبودن و گاهی هم انتخاب بین بد و بدتر. در نتیجه همراه شدن با شخصیت‌های The Searchers کار دشواری نیست. آن‌ها درد می‌کشند و باور می‌کنند که برای آرام ساختن این درد چاره‌ای جز حمله به دیگران ندارند. وقتی The Searchers را تماشا می‌کنید، بارها و بارها به یاد قاب‌های مشابه با بعضی از زیباترین قاب‌بندی‌های آن می‌افتید. چون «جویندگان» اثری به حساب می‌آید که تقریبا تا چند دهه روی تمام فیلم‌سازهای هالیوودی و حتی بسیاری از از کارگردان‌های غیرهالیوودی تاثیر گذاشته است.
(1955) Mister Roberts
یک فیلم کمدی جنگی که در زمان ساخت، حاشیه‌های زیادی داشت. ولی با گذر تمام آن حاشیه‌ها فراموش شدند و حالا فقط فیلمی باقی‌مانده است که خیلی‌ها می‌توانند آن را دوست داشته باشند. مخصوصا اگر پیش از رفتن به سراغ Mister Roberts، فیلم !Hail, Caesar برادران کوئن را ببینید و این‌گونه شناخت حداقلی جالبی راجع به پشت صحنه‌ی ساخت فیلم‌های هالیوودی در دهه‌ی ۵۰ میلادی پیدا کنید.
Mister Roberts به یک افسر نیروی دریایی می‌پردازد که در عین داشتن اشتیاق فراوان برای خدمت، با فرمانده‌ی بالامرتبه‌ی خود درگیر می‌شود. این قصه‌ی در ظاهر ساده با نقش‌آفرینی بازیگران و شوخی‌های دیالوگ‌محور و تصویری که همزمان به بهترین شکل ممکن تدوین شده‌اند، Mister Roberts را تبدیل به یکی از معدود آثار سرگرم‌کننده‌ی دهه‌ی ۵۰ میلادی برای مخاطب امروز می‌کنند. یکی از دلایل اصلی رخ دادن چنین اتفاقی هم آن است که بارها و بارها مخاطب نه‌تنها با دیدن Mister Roberts می‌خندد، بلکه کمی احساسی می‌شود و به دوستی‌ها و همکاری‌های حاضر در آن اهمیت می‌دهد.
(1952) The Quiet Man
پیش از آن که جان فورد با فیلم Mister Roberts نگاهی کمدی به مسئله‌ی جنگ داشته باشد، او توانست با فیلم عاشقانه و درام The Quiet Man دوران بعد از رخ دادن حوادث تلخ را به شکلی قابل لمس به تصویر بکشد؛ فیلمی انقدر بزرگ که استودیو برای ساخت آن پول کم آورد و از جایی به بعد به سختی با خواسته‌های کارگردان برای فیلم‌برداری در لوکیشن واقعی کنار می‌آمد. اما فورد که یک ایده‌آل‌گرا و فیلم‌سازی ماهر بود، اثری را ساخت که همچنان فیلم‌برداری آن درخشان به نظر می‌رسید و بدون شک یکی از دلایل تاثیرگذاری دائمی برخی از قابل لمس‌ترین و گسترده‌ترین سکانس‌های آن، طراحی صحنه‌ی عظیمی بود که برای آن‌ها انجام شده است.
«مرد آرام» که در ایرلند جریان دارد و شامل یکی از بهترین کاراکترهای زن حاضر در فیلم‌های جان فورد می‌شود، آدم‌هایی را به تصویر می‌کشد مشغول جنگیدن با گذشته‌ی خود هستند. افرادی که می‌خواهند در دل سرسبزی خانه، آرامش را بیابند. ولی حتی وقتی آن‌ها رو به جلو حرکت می‌کنند و به پشت سر گذاشتن گذشته نزدیک می‌شوند، دنیا با قوانین سفت‌وسخت جدید به سمت این انسان‌ها یورش می‌برد؛ تا دست‌وپای آن‌ها را ببندد و مثل کشورهایی که همچنان باید با خاطره‌ی جنگ روزگار بگذرانند، چنگ زدن به آینده را سخت کند. ولی خوش‌بختانه جهان همیشه به یک شکل نمی‌ماند و شخصیت‌های The Quiet Man نیز در دل مبارزه با دغدغه‌های خود بعضا فرصت لذت بردن از لبخند را کسب خواهند کرد.
(1948) Fort Apache
بسیاری از تکنیک‌های تصویری سینمایی که اکنون بارها و بارها به‌سادگی توسط فیلم‌سازهای متفاوت به کار گرفته می‌شوند، به‌معنی واقعی کلمه توسط جان فورد خلق شده‌اند. او مدام به‌دنبال روش‌هایی خلاقانه برای غنی‌تر کردن سینمای خود بود و انصافا در انجام این کار موفق شد. اما با اینکه Fort Apache و دو دنباله‌ی آن (She Wore a Yellow Ribbon و Rio Grande) پرشده از خلاقیت‌های فورد برای استفاده از دوربین به‌عنوان یک شخصیت ناظر بر رخدادها هستند، باز پیوستگی کاراکترهای فیلم به خانواده، وظایف و احساسات خود در مرکز اثر قرار می‌گیرد. Fort Apache وقتی زیباتر می‌شود که می‌بینیم علاوه‌بر درگیری‌های درونی فراوان شخصیت‌ها، جوامع قرارگرفته در داستان هم با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. به همین خاطر دیگر وقتی زمان تصمیم‌گیری برسد، شخصیت‌ها نمی‌توانند فقط به خود بیاندیشند و همواره بخشی از یک قصه‌ی بزرگ‌تر هستند.
در Fort Apache سواره‌نظام به‌دنبال دستگیری افرادی است که برای برخی از مردم مشکل ایجاد کرده‌اند. ولی آیا آن مردم تنها آدم‌هایی هستند که نیاز به بهتر شدن اوضاع دارند و آیا آن خلافکارها تنها اشخاصی هستند که باید مجازات شوند؟
فقط زمانی می‌توانی به خوبی حرف بزنی که زبان تو پیامی را بیان کند که در قلب تو قرار دارد. - جان فورد
