اکولاژ یا بوم کلبه چیست؟

واژه اکولاژ (ecolodge) از سال ۱۹۹۰ بر سر زبان‌ها افتاد. زمانی‌که عده‌ای از افراد دغدغه‌مند با احساس مسئولیتی که نسبت به حفاظت از میراث طبیعی داشتند، تصمیم به‌طراحی و ساخت کلبه‌هایی گرفتند که از کلبه‌های دیگر متمایز باشند. درواقع وجه تمایز این کلبه‌ها افزوده شدن پیشوند eco بود که به ابتدای Lodge اضافه شد و معنای این واژه را به «بوم کلبه» تغییر داد.

آنچه در ادامه می‌خوانید:

به‌طور کلی، بوم گردشگری یا همان اکوتوریسم (ecotourism) برای این هدف ظهور پیدا کرد تا سهم عادلانه‌ای از منافع مادی حاصل از سفر را به جوامع میزبان (جوامع بومی که میزبان گردشگران هستند) اختصاص دهد؛ به‌علاوه‌ی اینکه اثرات زیست‌محیطی سفر را کاهش دهد و بازدیدی مبتنی بر تجربه ناشناخته‌ها در طبیعت را برای گردشگران به ارمغان آورد، به‌گونه‌ای که این بازدید نه‌تنها آسیبی به طبیعت وارد نسازد، بلکه حتی به حفاظت از آن کمک کند.

درواقع طبیعت به مقصدی تبدیل شود که گردشگران هم قصد بازدید و لذت از مواهب آن را داشته باشند و هم برای حفاظت از آن کوشش کنند. این گردشگران که با چنین هدفی وارد طبیعت می‌شوند، برای گذران شب نیاز به اقامتگاهی دارند تا آرامش در دامان طبیعت را تجربه کنند؛ از همان جا بود که eco را از اکوتوریسم برداشتند و به ابتدای lodge اضافه کردند و طراحی ecolodge یا همان بوم‌کلبه را آغاز شد.

پس از آن بسیاری از کشورهای جهان که از میراث طبیعی ارزشمندی بهره‌مند بودند و مقصد گردشگران دوست‌د‌‌ار طبیعت به‌شمار می‌رفتند، کمر همت بستند تا اکولاژها را در مقصدهای گردشگری خود ایجاد کنند. آن‌ها برای این منظور باید ضوابطی را رعایت می‌کردند.

پیشنهاددهندگان ساخت اکولاژها برای ساخت آن ضوابط و استانداردهایی مطرح کردند که بهتر است نگاهی به آن بیندازید؛ حالا چه یک طبیعت‌گرد باشید و قصد بیتوته در یکی از این بوم کلبه ها را داشته باشید و چه در فکر ساخت آن و راه‌اندازی یک کسب‌و‌کار در دامان طبیعت باشید.

• بوم کلبه باید در یک منطقه طبیعی یا در یک منطقه روستایی که در نزدیکی یک عارضه طبیعی و یک پدیده زمین‌شناسی واقع شده است، ساخته شود. مکان ساخت اکولاژ باید به‌طور کلی دور از آلودگی صوتی شهرها، ترافیک و دود باشد.
• اکولاژ اقامتگاهی کوچک مقیاس‌ است؛ باید کمتر از ۳۰ اتاق داشته باشد، ساخت آن در راستای حفاظت از محیط زیست باشد و تخریب را به حداقل برساند.
• در ساخت و مدیریت آن از تکنیک‌های صرفه‌جویی در انرژی و تا جای ممکن، فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده شود.
• این اقامتگاه باید به مفسران میراث طبیعی دسترسی داشته باشد و از دانش آن‌ها بهره ببرد؛ راهنمایانی که از دانش زیست‌محیطی برخوردار هستند، تنوع زیستی و گونه‌های جانوری بومی منطقه را به‌خوبی می‌شناسند و می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار گردشگران قرار دهند.ساخت اقامتگاه سازگار با طبیعت باید منجر به آموزش و استخدام جامعه محلی و پرداخت حقوق منصفانه به آن‌ها شود.
• در این اقامتگاه باید از کتاب، کتابچه، بروشور، نقشه راهنما، تابلو و عکس برای دادن اطلاعات به مهمانان استفاده شود؛ از تاریخ طبیعی منطقه گرفته تا تنوع زیستی و گونه‌های جانوری. هر مطلبی که هم برای گردشگران جالب باشد و هم آن‌ها را ترغیب به حفاظت از محیط زیست کند.
• ساخت این اقامتگاه باید منجر به آموزش و استخدام جامعه محلی و پرداخت حقوق منصفانه به آن‌ها شود.
• به مهمانان، کارکنان و بازدیدکنندگان درباره اهمیت و ارزش اکوسیستم آموزش داده شود و به آن‌ها یاد دهد که چگونه هم از طبیعت لذت ببرند و هم کمترین اثر منفی را از خود به‌جا بگذارند.
• ساخت اکولاژ باید به اقتصاد محلی کمک کند و به‌روش درازمدتِ، کسب درآمد برای اهالی بومی تبدیل شود.

تنوع در ساخت اقامتگاه‌های سازگار با طبیعت بسیار است، بسته به اینکه در کوهستان ساخته شوند یا در دل جنگل‌های انبوه، در روستا یا در کویر، می‌توان از اجزای موجود در طبیعت همان منطقه و متناسب با اقلیم آن برای ساخت اقدام کرد؛ اما همه آن‌ها در مواردی نقاط اشتراک بسیار زیادی دارند.

این اقامتگاه‌ها معمولا به‌عنوان یک نمونه کامل از یک بوم کلبه ساخته می‌شوند و در اداره آن از کارکنان آموزش دیده و راهنمایان حرفه‌ای برای تعامل با مهمانان بهره می‌برند. آن‌ها را در مکان‌های طبیعی بکر می‌سازند؛ مکان‌هایی که اغلب ارزش زیست‌محیطی قابل توجهی دارند؛ در اداره آن‌ها از برنامه‌های حفاظتی بسیار قدرتمندی استفاده می‌شود و کمک به اقتصاد محلی از اهداف آن‌ها است. همچنین استفاده از فناوری دفع زباله و کاهش مصرف انرژی در دستور کار آن‌ها قرار دارد.

اکوریزورت‌ها غالبا در نزدیک اقیانوس‌ها ساخته می‌شوند؛ این اقامتگاه‌ها، بیشتر بر فعالیت‌های تفریحی متمرکزند؛ برگزاری کلاس‌های یوگا و مراقبه به‌منظور رسیدن به آرامش، اغلب در برنامه‌های خدماتی این اقامتگاه‌های ساحلی قرار دارد، اما در ساخت آن تمام ضوابط ساخت اکولاژها و استفاده از عناصر بومی رعایت می‌شود.

این اقامتگاه درواقع کلبه یا کمپ کوچکی است که در مناطق طبیعی بسیار زیبا ساخته می‌شود. بسیاری از این کلبه‌ها و کمپ‌ها که برای اهداف اقامتی ساخته شده‌اند، کاملا با طبیعت سازگاری دارند؛ اما شاید از نظر امکانات یا خدمات، ساده‌تر از انواع دیگر بوم کلبه ها باشند. مثلا ممکن است هیچ راهنمای محلی نداشته باشند یا تنها امکاناتی برای شب‌مانی در اختیار گردشگران قرار دهند.

اقامتگاه‌ها روستایی در عین حال که همچنان به‌عنوان مزرعه، مرتع و خانه روستایی فعالیت دارد، پذیرایی گردشگران نیز است. معمولا از ساختار ساده‌ای برخورد است و به‌صورت خانوادگی و خصوصی اداره می‌شود. اگر در نواحی روستایی باشد حتما در نزدیکی ذخایر ارزشمند طبیعی ساخته می‌شود.

در خدمات مهمان‌نوازی از کارکنان بومی و راهنمایان محلی بهره می‌برد و فرصت معرفی حیات‌وحش و تنوع زیستی منطقه و عکاسی از آن را برای گردشگران فراهم می‌کند. غذاهای ارگانیک سرو می‌کند و به‌روش سنتی از مهمانان خود پذیرایی می‌کند.

طبخ غذاهای بومی و حتی روش پخت غذا و تهیه نان به‌شکل بومی، پوشش و آداب و رسوم پذیرایی از مهمان، بازی‌ها، آوازها و موسیقی محلی، همه و همه را برای خدمت به مهمانان به‌کار می‌برند.

این اقامتگاه‌ها در نواحی مختلف جهان و به‌ویژه در مناطقی با اقتصاد ضعیف و غالبا توسط سازمان‌های غیردولتی یا برخی صندوق‌های توسعه بین‌المللی و NGO، به‌منظور تأمین درآمد پایدار برای جوامع کوچک ایجاد می‌شوند. هدف اصلی آن‌ها بهبود معیشت جوامع کوچک ازطریق ارائه خدمات گردشگری و اقامتی است. به‌طورکلی این اقامتگاه‌ها درنهایت سادگی خدمات اسکان و پذیرایی را به گردشگران ارائه می‌دهند. گاهی همان سبک زندگی بومی واقعی بدون هیچ تزیینات اضافه و تجملات نمادینی، خود منجر به جذب گردشگران می‌شود.

محبوبیت سفرهای مبتنی بر طبیعت روزبه‌روز در حال افزایش است؛ به‌خصوص که چهره شهرها، هر روز سردتر و آلوده‌تر می‌شود. به همین دلیل سفر به طبیعت به‌عنوان راهکاری برای تمدد اعصاب و آرامش روح توصیه می‌شود. اما در این بین، بعضی هتل‌ها و مراکز اقامتی گام موثری در حفاظت از محیط زیست برداشته‌اند. گامی که به تاریخچه هتل‌های سبز منجر شده است.

این هتل‌ها خدمات خود را در راستای مدیریت پسماند و کاهش تولید زباله، مدیریت مصرف آب، استفاده از صابون‌ها و مواد شوینده گیاهی، بازیافت ملحفه‌ها و حوله‌ها، حذف ظروف یکبارمصرف و استفاده از انرژِی‌های تجدیدپذیر برای تأمین گرما و سرما با کمترین اثر منفی بر محیط‌زیست پیاده‌سازی کرده و موارد زیر را رعایت می‌کنند:

• استفاده از نور و انرژی برق در ۹۰ درصد بخش‌های عمومی هتل مانند راهروها به حداقل رسیده و استفاده از لامپ‌های کم مصرف مرسوم شده است.
• برنامه بازیافت و تفکیک زباله در دستور کار این هتل‌ها قرار گرفته است.
• در سرویس‌های بهداشتی و حمام هتل از شیرآلات و دوش‌های چشمی و حسی استفاده شده تا در مصرف آب صرفه‌جویی شود.
• استفاده از سموم شیمیایی برای ضدعفونی کردن و دفع آفات در همه بخش‌های هتل حذف شده است.
• آموزش‌های محیط زیستی به کارکنان داده می‌شود.

سخن آخر

ساخت اقامتگاه‌های سازگار با طبیعت که در کشور ما از آن به اقامتگاه‌های بوم‌گردی، اکوکمپ‌ ها، خانه‌های روستایی و .... تعبیر می‌شود، گام موثری در جهت تغییر سلیقه گردشگران و استقبال از سبک زندگی بومی، اهمیت حفاظت از محیط زیست و بهبود معیشت محلی بوده است.

حال آنکه چند درصد از این اقامتگاه‌های سازگار با طبیعت در کشورمان تمام ضوابط ساخت و مدیریت را در جهت اهداف فوق رعایت کرده‌اند و تا چه میزان در تحقق اهدف خود موفق بوده‌اند؟

از شما که تجربه سفر به نواحی بکر و مناطق روستایی کشورمان را داشته‌اید، می‌خواهیم تا تجربه خود از اقامت در اکولاژها را با خوانندگان کجارو به اشتراک بگذارید.