اسباب بازی سنتی بخریم یا الکترونیکی؟ والدین بخوانند

انتخاب اسباب‌بازی برای نوزادان، یکی از مهم‌ترین تصمیمات والدین و مربیان در جهت رشد مهارت‌های کودکان است. در دنیای امروز، اسباب‌بازی‌های الکترونیکی به سرعت جای خود را در زندگی خانواده‌ها باز کرده‌اند. این ابزارهای جذاب؛ اغلب با نور، صدا، کلمات و موسیقی همراه هستند و حتی به عنوان وسایل آموزشی معرفی می‌شوند.

مطالعات اخیر خلاف این باور را نشان داده‌اند و تاکید دارند که اسباب‌بازی‌های تعاملی ساده و کتاب‌ها می‌توانند تأثیرات مثبت بیشتری بر رشد زبانی و تعاملات اجتماعی کودکان داشته باشند.

مطالعه‌ای با شرکت ۲۶ جفت مادر و نوزاد بین سنین ۱۰ تا ۱۶ ماه انجام شد تا نشان دهد نوع اسباب‌بازی‌هایی که نوزادان با آن‌ها بازی می‌کنند، چه تأثیری بر کیفیت و کمیت تعاملات زبانی آن‌ها دارد.

شرکت‌کنندگان سه نوع اسباب‌بازی در اختیار داشتند:

1. اسباب‌بازی‌های الکترونیکی: مانند لپ‌تاپ و تلفن همراه کودک.

2. اسباب‌بازی‌های تعاملی ساده: شامل پازل‌های چوبی و بلوک‌های خانه‌سازی.

3. کتاب‌های تصویری: با موضوعات حیوانات، اشکال و رنگ‌ها.

نتایج این تحقیق نشان داد که در هنگام استفاده از اسباب‌بازی‌های الکترونیکی، والدین واژگان غنی کمتری به کار می‌برند، واکنش‌های کمتری نسبت به کودک نشان می‌دهند و نوبت‌های مکالمه نیز کاهش می‌یابد. همچنین، کودکان کلمات جدید کمتری می‌شنوند و تولید می‌کنند. علاوه بر این؛ در هنگام بازی با این نوع اسباب‌بازی‌ها کمتر آواز می‌خوانند. در مقابل، بازی با اسباب‌بازی‌های تعاملی ساده و خواندن کتاب، تعاملات زبانی و اجتماعی بسیار غنی‌تری ایجاد می‌کند. چراکه باعث افزایش تعاملات بین والدین و کودکان می‌شود. این تعاملات شامل پاسخگویی فعال والدین، استفاده از واژگان متنوع‌تر و تشویق کودکان به مشارکت زبانی بیشتر است.

چرا اسباب‌بازی‌های الکترونیکی مانع تعاملات زبانی می‌شوند؟

اسباب‌بازی‌های الکترونیکی به دلیل ویژگی‌های تعاملی و خودکار، توجه کودکان را به خود جلب می‌کنند و نقش والدین را در تعاملات زبانی کاهش می‌دهند. این وسایل به‌طور مکرر اطلاعات آماده و از پیش ضبط شده ارائه می‌کنند، که فضای کمی برای خلاقیت و گفتگو باقی می‌گذارد. به بیان دیگر، آنچه این اسباب‌بازی‌ها ارائه می‌دهند، بیشتر یک تجربه انفعالی است تا تعاملی.

چرا اسباب‌بازی‌های تعاملی ساده و کتاب‌ها بهتر عمل می‌کنند؟

این نوع اسباب‌بازی‌ها، والدین را تشویق می‌کنند که بیشتر با کودکان صحبت کنند، توضیح دهند و با آن‌ها تعامل کنند. این تعاملات فرصت‌هایی طلایی برای رشد زبان و تفکر کودکان فراهم می‌آورند. در مقابل، اسباب‌بازی‌های الکترونیکی معمولاً توجه کودک را به خود جلب می‌کنند و نقش والدین در بازی را به حداقل می‌رسانند.

مزایای اسباب‌بازی‌های تعاملی ساده و کتاب‌ها:

توسعه واژگان:

استفاده از این نوع اسباب‌بازی‌ها یا کتاب‌ها، همراه با تعامل مستقیم والدین و کودکان، فرصتی فراهم می‌کند تا کودکان با واژگان جدید آشنا شوند و آن‌ها را بیاموزند. این روند باعث گسترش دایره لغات و بهبود مهارت‌های زبانی آن‌ها می‌شود.

تقویت مهارت‌های شناختی:

اسباب‌بازی‌های ساده‌ای مانند: بلوک‌های خانه‌سازی و فعالیت‌هایی نظیر حل پازل، کودکان را به تخیل و تفکر خلاق تشویق می‌کنند و در عین حال مهارت‌های حل مسئله آن‌ها را تقویت می‌کنند. این بازی‌ها نه‌تنها باعث افزایش توانایی کودکان در یافتن راه‌حل برای چالش‌ها می‌شوند، بلکه تخیل آن‌ها را به کار می‌گیرند و زمینه‌ای برای بروز خلاقیت و پرورش ایده‌های نو فراهم می‌کنند.

ایجاد تعاملات عمیق‌تر:

خواندن کتاب‌ها یا بازی‌های تعاملی ساده نیازمند مشارکت فعال والدین است که ارتباط عاطفی میان آن‌ها و کودکان را تقویت می‌کند.

چگونه از این نتایج در زندگی روزمره استفاده کنیم؟

در بسیاری از خانواده‌ها، به دلیل مشغله‌های کاری و عوامل اقتصادی، زمان بازی والدین و کودکان محدود است. این مسئله اهمیت کیفیت بازی‌های مشترک را افزایش می‌دهد. بازی‌های مشترک والدین و کودکان نه تنها باعث تقویت روابط عاطفی می‌شود، بلکه به رشد مهارت‌های شناختی، زبانی و اجتماعی کودکان نیز کمک می‌کند.

اما انتخاب درست اسباب‌بازی‌هایی که بتوانند تعاملات غنی ایجاد کنند، می‌تواند کیفیت این زمان محدود را بهینه کند.

کتاب‌خوانی روزانه:

والدین می‌توانند با انتخاب کتاب‌های جذاب و مناسب سن کودک‌شان، زمان کوتاه اما مؤثری را برای تقویت زبان صرف کنند. هدف از کتاب‌خوانی نباید فقط به خواندن متن محدود شود، بلکه والدین می‌توانند این فعالیت را به یک تجربه تعاملی تبدیل کنند. به این معنی که:

پرسش و پاسخ: پس از هر صفحه یا بخش از کتاب، از کودک سوالاتی درباره داستان یا تصاویر بپرسید. این کار باعث تقویت تفکر انتقادی و درک بهتر مفاهیم می‌شود.

توسعه واژگان: والدین می‌توانند واژگان جدیدی که در داستان وجود دارند را به کودک نشان دهند و آن‌ها را در جملات مختلف به‌کار ببرند.

خواندن بصری: انتخاب کتاب‌هایی با تصاویری جذاب و مرتبط به داستان می‌تواند کمک کند که کودک علاوه بر گوش دادن به کلمات، تصویر و معنا را نیز با هم ترکیب کند.

بازی‌های ساختنی:

بازی‌های ساختنی، مانند: استفاده از بلوک‌های خانه‌سازی یا لگو، می‌توانند تأثیرات بسیار مثبتی بر خلاقیت، مهارت‌های حرکتی و همچنین توانایی حل مسئله کودک داشته باشند. برای به حداکثر رساندن بهره‌وری از این بازی‌ها، والدین می‌توانند روش‌های زیر را به‌کار گیرند:

پروژه‌های خلاقانه: والدین می‌توانند با کودکشان پروژه‌های خاص و هدفمند بسازند. به‌عنوان‌مثال: ساخت یک خانه یا یک وسیله نقلیه از لگو، که علاوه بر تقویت توانایی‌های حرکتی، به کودک امکان می‌دهد که خلاقانه فکر کند و ایده‌هایش را در عمل پیاده‌سازی کند.

تشویق به داستان‌سازی: از کودک بخواهید داستانی بسازد که در آن اجزای مختلف ساختنی‌ها نقش داشته باشند. این کار نه تنها مهارت‌های زبانی را تقویت می‌کند بلکه توانایی تفکر انتزاعی را نیز افزایش می‌دهد.

کار گروهی و تعاملات اجتماعی: اگر بیش از یک کودک در بازی شرکت می‌کند، بازی‌های ساختنی می‌توانند فرصتی برای یادگیری همکاری، تقسیم وظایف و حل مشکلات به‌صورت گروهی فراهم کنند.

این نوع بازی‌ها موجب تقویت تعاملات اجتماعی و تقویت مهارت‌های حل مسئله به‌ویژه در شرایط بازی گروهی می‌شود و به کودک این امکان را می‌دهد تا یاد بگیرد که برای رسیدن به هدف مشترک، چگونه با دیگران همکاری کند.

کاهش زمان استفاده از اسباب‌بازی‌های الکترونیکی:

والدین باید با تدابیر خاص، این زمان را محدود کنند و از آن به‌عنوان فرصتی برای ایجاد ارتباطات واقعی استفاده کنند:

تعیین محدودیت‌های زمانی: به‌عنوان مثال: در ابتدای روز والدین می‌توانند زمان مشخصی را برای استفاده از اسباب‌بازی‌های الکترونیکی اختصاص دهند. به این ترتیب، زمان‌های دیگر به فعالیت‌های مفید و تعاملی اختصاص پیدا می‌کند.

تنوع در فعالیت‌ها: برای جلب توجه کودک به فعالیت‌های غیر الکترونیکی، والدین می‌توانند پیشنهاداتی مانند: بازی‌های گروهی، نقاشی، ورزش‌های ساده یا حتی گردش‌های خانوادگی را مطرح کنند. این فعالیت‌ها باعث می‌شود که کودک از فضای دیجیتال دور شود و به دنیای واقعی بازگردد.

ایجاد تجربه‌های مشترک: یکی از راه‌های کاهش استفاده از اسباب‌بازی‌های الکترونیکی، مشارکت والدین در بازی‌های غیر دیجیتال است. این کار نه تنها باعث می‌شود کودک از دنیای مجازی فاصله بگیرد، بلکه باعث تقویت ارتباطات عاطفی و ایجاد تجربه‌های خوشایند و به یادماندنی می‌شود.

جمع‌بندی

والدین و مربیان باید آگاه باشند که همه اسباب‌بازی‌ها یکسان خلق نشده‌اند. در حالی که اسباب‌بازی‌های الکترونیکی ممکن است در نگاه اول جذاب به نظر برسند، اثرات منفی آن‌ها بر تعاملات والدین و کودکان و رشد زبان کودک نمی‌تواند نادیده گرفته شود. اسباب‌بازی‌های الکترونیکی علی‌رغم جذابیت‌های بصری و صوتی خود، نمی‌توانند جایگزین تعاملات انسانی و فعالیت‌های زبانی شوند. اگر هدف والدین و مربیان تقویت مهارت‌های زبانی و اجتماعی کودکان است، بازگشت به اسباب‌بازی‌های ساده‌تر و تعاملی‌تر، نه تنها تأثیرات مثبتی بر رشد کودک دارد بلکه باعث تقویت ارتباطات خانوادگی نیز می‌شود و محیطی غنی و حمایتی برای رشد همه‌جانبه کودکان فراهم می‌کند.

بیایید با انتخاب‌های آگاهانه‌تر، آینده‌ای روشن‌تر برای کودکانمان بسازیم.