آخر هفته چه فیلمی ببینیم؟ | از فیلم ترسناک بی پایان تا درام سیاسی خاکستر ها و الماس ها
در این شماره از مقالات «آخر هفته چه فیلمی ببینیم؟» به‌سراغ سه اثر خاص رفته‌ایم. سه فیلمی که از سینمای تجاری مقداری فاصله دارند. ابتدا فیلمی ترسناک و خاص را در قالب سینمای هنری خواهیم دید. بعد از آن اثری اسپانیایی را از آلمودوار می‌بینیم، فیلمی که دربردارنده‌ی همه‌ی سینمای این فیلمساز است. و درنهایت اثری لهستانی را از یکی از کارگردانان خوب این کشور خواهیم دید، فیلمسازی که در ایران نسبتا ناشناخته مانده است.
فیلم بی پایان
فیلم The Endless
- کارگردان: جاستین بنسون، آرون مورهد
- بازیگران: جاستین بنسون، آرون مورهد
- تاریخ انتشار: ۲۰۱۷
آرون و جاستین وقتی به دیدار یک فرقه‌ی عجیب می‌روند، متوجه می‌شوند که بعد از گذشت سال‌ها ظاهر اعضای این فرقه هیچ تغییری نکرده است.
خیلی‌ها فکر می‌کنند که ژانر ترسناک تنها همان فیلم‌هایی هستند که شیطان و یا روحی از میان تاریکی‌ها بیرون می‌آید؛ و قهرمان قصه با جیغ و فریادهای بسیار به دنبال راه فراری از این موقعیت می‌گردد و به کلیسا پناه می‌برد. اما ژانر ترسناک بسیار وسیع‌تر و جذاب‌تر از چیزی است که درام‌بین‌ها فکر می‌کنند، مخصوصا آن مدل از فیلم‌های ترسناکی که در جریان سینمای مستقل ساخته می‌شوند. سینمای مستقل در ژانر ترسناک تنها به دنبال بکارگیری المان‌های ترس‌آوری مثل استفاده از موسیقی و یا تصادفات پی‌درپی نیست. فیلم‌های ترسناک هنری علاوه بر استفاده‌ی ژانری از این سینما به‌دنبال خلق قصه‌ای با استفاده از نگاه‌های روانشناسه، تاریخی، جنایی و درام‌های انسانی نیز هستند.
فیلم‌های ترسناک هنری و موج جدید این ژانر را همه می‌توانند ببینند حتی آن‌هایی که تا پیش از این خوششان از ژانر ترسناک نیامده است. دلیل‌اش هم این است که فیلم‌های ترسناک استخوان‌دار تنها به نمایش عنصر ترس آنهم از طریق المان‌های ژانری و افکت‌های مرسوم بسنده نمی‌کنند. فیلم بی‌پایان هم از این دسته از فیلم‌های ژانر وحشت است. بی‌پایان یک ترکیب ژانری است که سری هم به سینمای علمی‌تخیلی می‌زند که همین اتفاق ارزش فیلم را دوچندان بالا برده است. این فیلم مربوط به اعضای یک فرقه‌ی مخفی است که قدرت‌های عجیبی دارند. درام در فیلم بی‌پایان بیش از دو ژانر وحشت و علمی‌تخیلی باطن قدرتمندی از خود نشان می‌دهد. عنصر ترس و تعلیق برخلاف فیلم‌های ترسناک تجاری در تمام فیلم با توجه به قوانین درام وجود دارد و از اتفاقات لحظه‌ای تغذیه نمی‌کند.
شخصیت‌های این فیلم در سفر قهرمانی‌شان به سمت نمایش ایده‌های اگزیستانسیالیستی حرکت می‌کنند. آن‌ها در پی این‌اند که زندگی‌شان را از نو بسازند. البته این را هم باید یادآور شد که از آنجائیکه عناصر ترس و تعلیق آرام‌آرام خودشان را نشان می‌دهند ممکن است فیلم در سکانس‌های ابتدایی ریتم نسبتا آرامی را تجربه کند. با اینحال رفته‌رفته همه چیز بوی تعلیق به خود می‌گیرد و بی‌پایان تبدیل به یکی از فیلم‌های ترسناک و متفاوت دهه‌ی اخیر می‌شود.
فیلم با او حرف بزن
فیلم Talk to Her
- کارگردان: پدرو آلمودوار
- بازیگران: خاویر کامارا، داریو گراندینتی
- تاریخ انتشار: ۲۰۰۲
پرستاری به‌طرز وسواس‌گونه‌ای از زنی در حالت کما مراقبت می‌کند و سعی می‌کند به او نزدیک شود. رابطه‌ای که درنهایت به یک فاجعه ختم می‌شود.
پدرو آلمودوار یکی از موفق‌ترین فیلمسازان اسپانیایی است. درام‌های آلمودوار سرشار از ایده‌های انسانی و طنزهای رقیقی است که او را تبدیل به یکی از کارگردانان صاحب سبک کرده است. او که با فیلم زنان در آستانه فروپاشی عصبی توانست خودش را در میان چهره‌های مهم سینما مطرح کند سال گذشته نیز با فیلم اتاق مجاور در جشنواره ونیز شرکت داشت و توانست جایزه شیر طلایی را به‌دست آورد. فیلم با او حرف بزن علاوه بر اینکه یکی از بهترین، موفق‌ترین و معروف‌ترین فیلم‌های پدرو آلمودوار است جز بهترین فیلم‌های دهه‌ی ۲۰۰۰ نیز به‌حساب می‌آید.
این فیلم همانند دیگر آثار این فیلمساز به مضامین انسانی می‌پردازد. ایده‌ی تنهایی در هسته‌ی مرکزی‌اش شکل می‌گیرد و روابط و احساسات میان انسان‌ها خودش را نشان می‌دهد. این فیلم داستان دو مردی است که از زن موردعلاقه‌شان در بیمارستان مراقبت می‌کنند. این رابطه‌ها کم‌کم شکل پیچیده‌ای به خود می‌گیرد و فیلمساز از این طریق عشق را مورد نظاره قرار می‌دهد. یکی از این مردان عشق وسواس‌گونه به زنی در حالت کما پیدا کرده است و تا جائی ادامه می‌دهد که رفتارش یک پیچش داستانی تکان‌دهنده‌ای را در این روایت خلق می‌کند.
فیلم با او حرف بزن همانند اثر آخر آلمودوار مرگ را به بهترین شکل ممکن ترسیم می‌کند و بین دو شخصیت اصلی زن این فیلم‌ها پل می‌زند. هر دوی این کارکترها در جائی میان مرگ و زندگی گیر کرده‌اند اما همچنان دوست دارند که زنده باشند. Talk to Her درنهایت تبدیل به یک مراقبه می‌شود، مراقبه‌ای درباره‌ی عمق عواطف انسانی. این فیلم بعد از اکران خود مورد تحسین منتقدان قرار گرفت و توانست جایزه بفتا را ببرد. با او حرف بزن همچنین جایزه بهترین فیلمنامه غیراقتباسی را از آن خودش کرد.
فیلم خاکستر ها و الماس ها
فیلم Ashes And Diamonds
- کارگردان: آندری وایدا
- بازیگران: زبیگنی سیبولسکی، بوگومیو کوبی‌یلا
- سال انتشار: ۱۹۵۸
بعد از آزادی لهستان از اشغال نازی‌ها، افرادی برای بدست آوردن قدرت دست به ترور می‌زنند.
این فیلم که براساس رمانی به‌همین نام نوشته شده، سومین قسمت از سه‌گانه جنگ آندری وایدا است که شامل دو فیلم دیگری به‌نام‌های یک نسل (A Generation) و کانال (Kanal) هم می‌شود. این فیلم یکی از بهترین فیلم‌های سیاسی تاریخ سینماست که براساس روزهای آزادی پس از اشغال لهستان در جنگ جهانی دوم ساخته شده است. وایدا در این سه‌گانه به روایت شرایط کشور لهستان در روزهای قبل از جنگ و بعد از ورود ارتش نازی می‌پردازد. نقطه نگاه وایدا در این سه فیلم یکی از منحصربفردترین زاویه دیدهایی است که در سینما در رابطه با سیاست و اشغال‌گری وجود داشته است. وایدا نازی‌گری در کشورش را نتیجه‌ی فقری می‌داند که در لهستان قبل از یورش هیتلر جولان می‌داده است. لهستانی‌ها بخاطر فقر و نابرابری، کشورشان را در اولین قسمت از این سه‌گانه تقدیم هیتلر می‌کنند. در قسمت دوم نیز مردمانی که هم از حکومت قبلی کشورشان آسیب‌دیده‌اند حالا از دست اشغالگران نازی در حال فرار هستند.
حالا خاکسترها و الماس‌ها به دوران آزادی لهستان می‌رود و روی حزبی دقیق می‌شود که قصد دارد کنترل آنچه از ویرانی بعد از نازی‌ها باقی مانده است را بدست بگیرد. در این میان هم خرده داستانی درباره‌ی عشق وجود دارد که به‌عنوان استعاره‌ای از امید کار می‌کند، امیدی که به زودی خاموش می‌شود. خاکسترها و الماس تصویری عریان از وضعیت سیاسی و اجتماعی کشوری است که از همه‌ی جوانب مورد هجوم قرار گرفته است، سیاستی که گویا تنها فرمان نابودی را دیکته می‌کند. وایدا در این فیلم از نظر سبک محتوایی و روایی به سینمای نوآر و آن تقدیرگرایی خاص‌اش وفادار است و از لحاظ سبک بصری نیز ایده‌های نئورئالیسم ایتالیا را پیش می‌گیرد. دو سبکی که متعلق به جهان پس از جنگ و سرخوردگی‌های فیلمسازان است. با اینحال وایدا بعد از ساخت این فیلم بخاطر تحریف حافظه‌ی جمعی پارتیزان‌های لهستانی مورد انتقاد قرار گرفت.