معرفی مستند Honeyland | تثلیث انسان، زنبور و طبیعت
در این مقاله به‌معرفی مستند Honeyland، مستندی به‌کارگردانی تامارا کوتوسکا و لیبو استفانوف می‌پردازیم که دوره‌ای از زندگی هاتیدزه موراتوا مقدونی را روایت می‌کند که روش‌های باستانی زنبورداری او با روش‌های یک تازه‌وارد به‌منطقه دورافتاده‌اش دچار تصادم می‌شود.
مستند Honeyland، یک فیلم مستند متفاوت و قابل‌توجه است که ما را با زندگی جذاب و فریبنده هاتیدزه موراتوا، یکی از آخرین زنبورداران (زنبور وحشی) اروپا آشنا می‌کند. این فیلم مستند که مراحل فیلم‌برداری آن در کوه‌های ناهموار بالکان انجام شده است، به‌زیبایی مضامینی از طبیعت، روابط انسانی و بقا را به‌هم پیوند می‌دهد.
داستان مستند «سرزمین عسل» دوره‌ای از زندگی هاتیدزه را روایت می‌کند که روش‌های باستانی زنبورداری او با روش‌های یک تازه‌وارد به‌منطقه دورافتاده‌اش دچار تصادم می‌شود. ورود خانواده سامِ عشایری، زندگی آرام او را مختل می‌کند و زمینه را برای یک درام انسانی پیچیده فراهم می‌آورد.
در ادامه با مانترای ساده هاتیدزه آشنا می‌شویم، «نیمی برای من و نیمی برای تو»، که نشان‌دهنده رابطهٔ هماهنگ او با طبیعت است. او از زنبورهای خود در کوه مراقبت می‌کند و فقط نیمی از عسل آن‌ها را می‌گیرد و سایر را برای آن‌ها باقی می‌گذارد. رویکرد او مظهر ایدهٔ اشتراک‌گذاری و احترام متقابل میان انسان و محیط زیست است. داستان او جوهر زنبورداری سنتی در دنیای مدرن را به‌تصویر می‌کشد. از سوی دیگر خانواده سامِ عشایری را داریم که وقتی این خانواده به‌دهکده نقل مکان می‌کنند، هاتیدزه با قلبی باز از آن‌ها استقبال می‌کند. او به‌آن‌ها آموزش می‌دهد که چگونه عسل زنبورهای وحشی را با استفاده از روش‌های سنتی خودش برداشت کنند. بااین‌حال، حسین، پدر خانواده، به‌دنبال سود بیشتر است و تمام عسل کندوهای خود را می‌گیرد. همین موضوع منجر به‌درگیری بین همسایگان می‌شود و سؤالاتی را در مورد شیوه‌های پایدار رفتاری در انسان‌ها به‌وجود می‌آورد.
مستند Honeyland این پیام زیست‌محیطی را به‌تماشاچی می‌دهد که «سرزمین عسل» و خالقان این سرزمین، تأثیری بسیار بر حفاظت از طبیعت دارند و انسان‌ها سوی دیگر ماجرا هستند که می‌توانند با طبیعت همراه شوند یا خود را در مقابل این قدرت ابدی قرار دهند. روش زندگی هاتیدزه چون آینه‌ای برای همه ما عمل می‌کند و انتخاب‌هایی را که برای بقا و شکوفایی انجام می‌دهیم، برجسته می‌کند. ایدهٔ ساخت این مستند از رویارویی تصادفی کارگردانان مقدونیه‌ای، تامارا کوتوسکا و لیبو استفانوف، با هاتیدزه متولد شد. ماجراجویی سه ساله آن‌ها و فیلم‌برداری در تابستان‌های سوزان و زمستان‌های سوزناک، درنهایت به‌ساخت این مستند بلند قدرتمند و تکان‌دهنده منجر شد.
مستند «سرزمین عسل» نه‌تنها یک تجربه غوطه‌ور‌کننده برای تماشاچی است، بلکه بازتابی از رابطه ما با طبیعت است. نوعی گواهی بر انعطاف‌پذیری دو گونهٔ زنبورها و انسان‌ها است و خوش‌ساخت بودن اثر سبب محبوبیت در بین مخاطبان در سراسر جهان و همچنین منتقدان شده است. پیام «سرزمین عسل»، کاوشی عمیق در مورد تعادلی ظریف بین انسانیت و طبیعت است. فیلم از دریچهٔ نگاه هاتیدزه موراتوا، زنبوردار ساکن در کوه‌های بالکان، چندین مضمون مهم را منتقل می‌کند.
هم‌زیستی با طبیعت: شعار هاتیدزه، «نیمی برای من و نیمی برای تو»، تجسم رابطهٔ هماهنگ با محیط زیست است. او فقط آنچه را که نیاز دارد از زنبورها می‌گیرد و مابقی را برای آن‌ها می‌گذارد؛ این فلسفه نشان‌دهنده اهمیت هم‌زیستی پایدار است.
مسئولیت زیست‌محیطی: این مستند زنگ خطری در مورد تأثیر ما انسان‌ها بر این سیاره است. روش‌های سنتی زنبورداری هاتیدزه به‌شدت با رویکرد سودمحور خانواده سامِ عشایری در تضاد است. این فیلم تماشاچیان را تشویق می‌کند تا انتخاب‌های خود و تأثیرات این انتخاب‌ها بر جهان طبیعی که در آن زیست می‌کنند، در نظر بگیرند.
انعطاف‌پذیری و بقا: انعطاف‌پذیری هاتیدزه در مواجهه با ناملایمات جوی، آب‌وهوای ناپایدار، تنهایی و مشکلات اقتصادی و صبر بالای او، چراغ راه بسیاری از گمشدگان ذهنی است و عزم او برای محافظت از زنبورها و حفظ روش زندگی درست خود، بر ظرفیت بالای روحِ انسانی برای بقا تأکید می‌کند.
مضامین جهانی: فراتر از زنبورداری، مستند Honeyland از مضامینی جهانی نیز صحبت می‌کند؛ همدلی، اجتماعی بودن و مبارزه برای هستی. این آموزه‌ها به‌ما یادآوری می‌کنند که اعمال ما در اکوسیستم چون طنین امواج است و نه‌تنها بر خودمان، بلکه بر تعادل ظریف و زیبای زندگی نیز تأثیر می‌گذارد. مستند «سرزمین عسل» ما را دعوت می‌کند تا در مورد نقش خود به‌عنوان مباشران زمین تأمل کنیم و از ما می‌خواهد که سبک و گام‌به‌گام قدم برداریم، هدایای طبیعت را قدر بدانیم و در هم‌زیستی هماهنگی پیدا کنیم.
تاریخچه زنبورداری در کشور مقدونیه بسیار غنی و جذاب است و به‌برخی از جنبه‌های کلیدی آن بپردازیم.
پایبندی به‌شیوه‌های سنتی: به‌طور سنتی، زنبورداران مقدونی زنبورها را در ترمکی پرورش می‌دادند که کندوهای مخروطی کوچکی هستند که از کاه، راش و گِل ساخته شده بودند. اگرچه این عمل باستانی عسل کمتری تولید می‌کند، اما کیفیت آن عالی است. این کندوهای سنتی نشان‌دهنده ارتباط عمیق با طبیعت و زنبورداری پایدار است.
زنبورها به‌عنوان راهنما: فیلم‌سازان مستند «سرزمین عسل» درحالی‌که در ابتدا روی یک مستند زیست محیطی دربارهٔ رودخانه‌ای در مقدونیه کار می‌کردند، به‌کندوهای زنبور عسل برخورد کردند. کندوهای دست‌ساز آن‌ها را مجذوب خود کرد و آن‌ها را به‌سمت شخصیت هاتیدزه هدایت کرد. دو کارگردان این مستند در این رابطه چنین گفتند: «زنبورها ما را نزد او آوردند». فداکاری هاتیدزه برای مراقبت از زنبورهایش و همچنین مادرش، نمونه‌ای از سنت‌های ریشه‌دار نه‌تنها زنبورداری در منطقه که انسان‌مداری است.
درس‌های زندگی: فراتر از جنبه‌های عملی، این مستند درس زندگی می‌دهد. انعطاف‌پذیری هاتیدزه، رابطه او با طبیعت و نقش او به‌عنوان آخرین مراقب در قبیله‌اش در جان تماشاچی طنین‌انداز می‌شود. این فیلم یادآور مسئولیت ما برای محافظت از زنبورها و اکوسیستم‌های ظریفی است که در آن‌ها زندگی می‌کنند و می‌کنیم. به‌طورخلاصه، زنبورداری مقدونی، سنت، پایداری و ارتباط عمیق با دنیای طبیعی است.
تامارا کوتوسکا و لیبو استفانوف کارگردانان بااستعداد مقدونیه‌ای هستند که پشت ساخت فیلم مستند «سرزمین عسل» قرار دارند. تامارا کوتوسکا نقشی محوری در کارگردانی مشترک مستند Honeyland داشت. فداکاری او برای ثبت زندگی هاتیدزه موراتووا، آخرین زنبوردار (نوع وحشی) در اروپا، در تمام سکانس‌های این مستند می‌درخشد. او درکنار لیبو استفانوف، وارد یک ماجراجویی دیوانه‌وار شد که سه سال طول کشید و در شرایط سختی مراحل فیلم‌برداری را ادامه دادند. تعهد تامارا به‌داستان‌سرایی و توانایی او در انتقال پیام زیست‌محیطی در «سرزمین عسل»، تأثیری ماندگار بر مخاطب مستند دارد. از لیوبو استفانوف بگوییم. همکاری لیبو با تامارا منجر به‌خلق یک پرترهٔ واقعی خیره‌کننده از شخصیت محبوب هاتیدزه شد.
فیلم‌برداری او زیبایی بی‌همتای کوه‌های بالکان و تانگوی انسان و طبیعت را به‌تصویر می‌کشد. آن‌ها با کمک یکدیگر، برخورد تصادفی خود با کندوهای عسلِ هاتیدزه را به‌یک مستند نامزد اسکار تبدیل کردند که بسیار فراتر از موضوع آن در جهان طنین‌انداز شد. لنز دوربین لیوبو استفانوف به‌طرز ماهرانه‌ای مبارزات، انعطاف‌پذیری و پیوند زندگی در یک روستای دورافتاده را به‌تصویر می‌کشد، جایی که زنبورها و انسان‌ها اکوسیستم یکسانی دارند. این دو کارگردان با ساخت مستند Honeyland نه‌تنها توانایی فیلم‌سازی خود را به‌نمایش گذاشتند، بلکه به‌عنوان گواهی بر قدرت داستان‌سرایی در افزایش آگاهی در مورد حفاظت، بقا و روح انسان عمل کردند.
