هواپیمایی که امپراطوری به راه انداخت: ایرباس A300
شرکت ایرباس به‌صورت کنسرسیومی از تولیدکنندگان اروپایی هوافضا بنیان گذاشته شد و اولین هواپیمای پهن پیکر با دو موتور جت به‌نام ایرباس A300 را تولید کرد.
در سال جاری، تعداد مسافران هواپیما به حدود چهار میلیارد نفر می‌رسد که اکثر آن‌ها ایرباس یا بوئینگ هستند. این دو شرکت هواپیماساز برای بیش از نیم قرن، صنعت هوانوردی را در اختیار دارند؛ درحالی‌که تعداد رقبای آن‌ها بسیار کم است.
شرکت آمریکایی بوئینگ فعالیت خود را از سال ۱۹۱۶ آغاز کرد، اما رقیب اروپایی آن، ایرباس، سال‌ها بعد در دهه‌ی ۱۹۷۰ وارد این عرصه شد. در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم، صنعت هوایی در اختیار شرکت‌های آمریکایی قرار داشت و به‌همین دلیل در اواخر دهه‌ی ۱۹۶۰، کنسرسیومی از تولیدکنندگان اروپایی هوافضا که امروزه بانام ایرباس شناخته می‌شوند، بامشارکت یکدیگر به رقیب بوئينگ تبدیل شدند.
در ۲۹ مه ۱۹۶۹ در نمایشگاه هوایی پاریس، توافقی تاریخی بین وزیر حمل‌ونقل فرانسه و وزیر امور اقتصادی آلمان امضا شد. شرکت ایرباس اولین هواپیمای پهن پیکر با دوموتور جت به‌نام ایرباس A300 را تولید کرد؛ هواپیمایی که یک امپراطوری به‌راه انداخت.
یک‌سری نوآوری‌ها باعث خاص‌شدن این هواپیما شدند. بدنه‌ی پهن و کف بالاتر کابین امکان حمل مسافر و بار را به‌صورت همزمان فراهم می‌کرد و به‌این‌ترتیب، سودآوری خطوط هوایی را افزایش می‌داد. بال‌های این هواپیما که توسط هاوکر سیدلی طراحی شد، خیزش کافی برای سریع‌تر بلندشدن را امکان‌پذیر می‌کرد و علاوه‌براین، زودتر از سایر هواپیماها به سطح ارتفاع کروز می‌رسید و متعاقب آن، خدمه زمان بیشتری برای ارائه‌ی خدمات پرواز داشتند. ایرباس A300 ظرفیت حمل ۲۷۰ مسافر را داشت و با برد ۱۲۰۰ مایل دریایی برای عرضه در بازار پروازهای برد کوتاه تا متوسط طراحی شد.
ازآنجاکه این هواپیما به‌جای سه موتور استاندارد، از دو موتور استفاده می‌کرد، سبک‌تر و کارآمدتر از رقبای آمریکایی خود نظیر لاکهید L-1011 تری‌استار و مک‌دانل داگلاس DC-10 بود. کار ساخت این هواپیما بین شرکت‌های مختلف اروپایی تقسیم شد.
بال‌های آن در بریتانیا ساخته و به برمن آلمان منتقل شد. سپس برای اینکه بال‌ها را روی سطوح متحرک سوار کنند، باکشتی آن‌ها را به لموردر آلمان بردند و در ادامه همراه با بخش‌های عقب بدنه ازطریق هوایی به آخرین خط مونتاژ در تولوز فرانسه انتقال دادند.
موتورهای آن از ایالات متحده آورده شد و اجزای دم از اسپانیا و جعبه بال مرکزی و دماغه در شهرهای نانت و سن-نزر فرانسه ساخته شدند. جاده‌ی انتقال اجزای این هواپیما به خط مونتاژ باعث جلب توجه مردم کنجکاو می‌شد؛ سنتی که تا دهه‌ها ادامه پیدا کرد و مردم اغلب به تماشای اجزایی که برای هواپیمای غول‌پیکر A380 رسیده بود، می‌رفتند.
در جشن مشترکی در تاریخ ۲۸ سپتامبر ۱۹۷۲، A300B همراه با هواپیمای اروپایی دیگری که تاریخ‌ساز شد، کنکورد اسطوره‌ای و مافوق صوت، به مردم فرانسه معرفی شد. A300B اولین پرواز خود را یک ماه بعد در اکتبر ۱۹۷۲ انجام داد و فرود آن هنگام وزش باد جانبی بود که مهارت خلبانان آن را به چالش کشید.
این هواپیما در مه ۱۹۷۴ وارد خطوط هوایی ایر فرانس شد. فروش این نوع هواپیما در ابتدا کند پیش می‌رفت و مشخص نبود که این استارتاپ اروپایی دوام می‌آورد یا خیر. هواپیماهای سه موتوره همچنان استاندارد این صنعت بودند و درباره‌ی اینکه آیا هواپیماهای دوموتوره می‌توانند باامنیت مسافران را در مسافت‌های طولانی جابه‌جا کنند، شک‌وتردیدهایی وجود داشت.
شرکت هواپیمایی آمریکایی ایسترن ایر لاینز در سال ۱۹۷۷ از آن‌ها چهار هواپیما به‌مدت ۶ ماه اجاره کرد و همین شاه‌کلید نجات آن‌ها شد. سپس این هواپیماها را از ایرباس خرید و ۱۹ هواپیمای دیگر نیز سفارش داد. یک دهه پس از آغاز به کار A300، خانواده‌ی ایرباس گسترش یافت و A310 در سال ۱۹۸۲ و A300-600 در سال ۱۹۸۳ وارد ناوگان هوایی شدند. A310 هواپیمایی با برد کوتاه‌تر و بلندتر از A300 بود و ۲۱۸ صندلی در دو کلاس پروازی داشت. در هواپیمای A300-600 نیز بال‌ها ارتقا پیدا کرد و مجدداً به قسمت لبه‌ی فرار بال انحنایی اضافه شد. انواع مختلف A300 و A310 تولید شده است، اما همین دو مدل جزو مهیج‌ترین هواپیماهای ایرباس هستند.
ایرباس A300 زیرو-جی، هواپیمایی با پرواز گرانش صفر است که برای آموزش فضانوردان به‌کار می‌رود. A300-600ST بلوگا، هواپیمای ابَر ترابری شرکت هواپیماسازی ایرباس موسوم به نهنگ سفید است که مدل تغییریافته A۳۰۰–۶۰۰ است و برای حمل‌ونقل قطعات بزرگ هواپیما بین کارگاه‌های مختلف ایرباس به‌کار می‌رود.
میراث ایرباس A300 به نوآوری‌های آن در زمینه‌های ساختارهای کامپوزیتی، نوک بال‌ها، سیگنال‌دهی الکتریکی برای کنترل‌های ثانویه و کنترل مرکز گرانش مربوط می‌شود. این اولین هواپیمای مسافربری بود که در ساخت آن از مواد کامپوزیتی استفاده شد؛ به‌طوری‌که فیبرهای پلیمری تقویت‌شده برای باله‌ی هواپیما به‌کار رفت.
لوئیجی مارتینلی، دانشیار مهندسی مکانیک و هوافضا از دانشگاه پرینستون، می‌گوید:
نمایش موفقیت‌آمیز طراحی بدنه‌ی پهن پیکر با دو موتور جت ایرباس عملاً آن را به یک استاندارد تبدیل کرد. طراحی بال‌های این هواپیما در آن زمان بسیار پیشرفته محسوب می‌شد؛ چراکه با معرفی ایرفویل‌های فوق‌بحرانی و اتخاذ سایر فناوری‌های جدید، همزمان بود. معرفی کابین خلبان دونفره، نیاز به حضور مهندس پرواز در هواپیما را مرتفع می‌کرد؛ علاوه‌براین، ایرباس در پرواز با سیم (هدایت پرواز برقی)، ارتقای خدمات و امنیت پیشگام بود.
ایرباس A300B4 در سال ۱۹۷۷ اولین هواپیمایی محسوب می‌شد که مطابق با استاندارد ETOPS بود. جذابیت آن برای مشتری‌ها به عملکرد گسترده‌تر هواپیمای دوموتوره برفراز آب مربوط بود که انطباق‌پذیری بیشتری در مسیریابی داشت. مارتینلی می‌گوید:
نقطه ضعف اولیه‌ی این پروژه احتمالاً به‌دلیل نداشتن درک کافی از بازار بود. منصفانه باید بگویم که گواهینامه‌ی ETOPS با ایجاد بازاری موفق برای این هواپیما، فرشته‌ی نجات آن بود.
مدیر عامل ایرباس، گیوم فاوری، در بیانیه‌ای در جشن پنجاه سالگی ایرباس اعلام کرد که ایرباس ویترینی است که ائتلاف اروپایی‌ها را نشان می‌دهد. درحالی‌که پروژه‌ی مشترک اروپایی‌ها یعنی کنکورد، در کنار ایرباس کارش را آغاز و توجه عمومی بیشتری را به خود جلب کرد، اما A300 نیز توانست خود را به‌عنوان یک هواپیمای خوب و قابل‌اعتماد به دنیا ثابت کند.
۵۶۱ هواپیمای ایرباس A300 تا زمان توقف ساخت آن در سال ۲۰۰۷ ساخته شد که بسیاری از آن‌ها همچنان درحال خدمات‌رسانی هستند. امروزه عمدتاً از این هواپیما به‌عنوان هواپیمای باری استفاده می‌شود و شرکت‌های یوپی‌اس ایرلاینز و فدکس اکسپرس جزو بزرگ‌ترین اپراتورهای آن هستند. کاپیتان مارک کلدر از شرکت یوپی‌اس ایرلاینز می‌گوید:
به‌عنوان یک کاپیتان به‌مدت ۱۷ سال با A300 پرواز کرده‌ام و از طرفداران واقعی آن هستم. قابل‌اعتمادبودن، عملکرد و راحتی آن باعث شده است که موردعلاقه‌ی خلبان‌ها باشد. باتوجه به اینکه مدرن‌سازی کابین خلبان درحال انجام است، اوضاع برای ما که مشغول پرواز با این هواپیما هستیم، بهتر خواهد شد و می‌توانیم همچنان این هواپیمای غول‌پیکر را تا سال‌ها بعد هدایت کنیم.
اگر قصد خرید بلیط هواپیما از شرکت‌های هواپیمایی داخلی و خارجی با هر نوع کلاس پروازی را دارید، با استفاده از کجارو می‌توانید قیمت بلیط‌ها را مقایسه و بلیط خود را با بهترین قیمت از فروشنده‌های معتبر تهیه کنید.
