گارانتی و دشواری های تشخیص اصالت قطعات کامپیوتر در بازار ایران
رخدادهای اخیرا روی داده در بازار قطعات کامپیوتر بهانه‌ای شد تا مجددا توصیه‌های مهمی را برای خریدارانِ این محصولات بازگو کنیم.
بازار کامپیوتر ایران به علتِ تحریم‌های طولانی مدت و محدودیت‌های وضع شده برای فعالیتِ شرکت‌های معتبر بین المللی در داخلِ کشور از شرایط ویژه‌ای برای عرضه و خدمات کالا تبعیت می‌کند که نسبت به کشورهای دیگر پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و بعضا ممکن است باعث گمراهی و اشتباه در انتخابِ کاربران شود. به همین جهت برخی مواردِ مهم و نکاتی را که به دفعات مشاهده شده کاربران در هنگامِ خرید کردن در نظر نمی‌گیرند بازگو می‌کنیم.
گارانتی و خدمات پس از فروش به سبکِ ایرانی
شرکت‌های زیادی در ایران تحت عنوانِ نمایندگی برای برندهای مختلف شناخته می‌شوند. این شرکت‌ها در اصل نمایندگیِ فروش نیستند و تنها مسئولیتِ خدمات پس از فروش را برای برخی برندها بر عهده دارند. در واقع کارِ وارد کردن و ترخیص قطعات معمولا ربطی به این شرکت‌ها ندارد و اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگری در بخش واردات فعالیت دارند و به کمک ارتباطات و مهارتی که در این کار پیدا کرده‌اند می‌توانند راحت‌تر و زودتر از بقیه‌ی متقاضیان، محصولاتِ خریداری شده را ترخیص کرده و به بازارِ خرده فروشی برسانند.
با این توضیح، شرکت‌های پشتیبان و دارای سابقه در این عرصه معمولا با وارد کننده توافق می‌کنند تا به ازای مبلغِ معینی کالای وارد شده تحت برندِ مربوطه را مشمولِ ضمانتِ خود قرار دهند و به این ترتیب کالا اصطلاحا تحت خدماتِ "گارانتی" شرکت مربوطه قرار می‌گیرد و خدماتِ پس از فروش به آن شرکت واگذار می‌شود.
در این میان شرکت‌های مشهور و شناخته شده و نسبتا خوش سابقه هر کالایی را گارانتی نمی‌کنند و فقط برندهای پذیرفته شده و با کیفیت را برای گارانتی کردن قبول می‌کنند، اما شرکت‌های کوچک‌تر و ناشناسی هم هستند که به ازای مبلغی ناچیز برای هر کالایی – فارغ از این که برند معتبر باشد یا نباشد و بدون توجه به کیفیتِ محصول- کارت گارانتی صادر می‌کنند که در میانِ خود فروشنده‌های بازارِ سنتی به گارانتی شرکتی معروف است. این نوع گارانتی نسبت به گارانتی شرکت‌های بزرگ و شناخته شده که "گارانتی اصلی" خطاب می‌شود، از اعتبارِ کمتری برخوردار است. برخی محصولات مثل لپ‌تاپ، نمایشگر، هارددیسک، منبع تغذیه و کارت گرافیک پس از ورود به کشور تحت گارانتیِ شرکت‌های داخلی قرار می‌گیرند و پس از ثبتِ مشخصات، با قیمتی بالاتر به بازار عرضه می‌شوند. برخی محصولاتِ متفرقه هم ممکن است بدون ضمانت یا با ضمانت‌های شرکتی و نا آشنا و بدون هزینه‌ی اضافی به بازار عرضه شوند.
گفته می‌شود که گارانتی کردن محصولاتی مانند لپ‌تاپ‌ها برای هر دستگاه بسته به اعتبار شرکت گارانتی کننده می‌تواند بین ۷۰ تا ۳۰۰ هزار تومان به قیمت تمام شده‌ی محصول اضافه کند و گارانتی کردن قطعاتِ پی‌سی هم بسته به نوع و قیمتی که دارند، از ضرایبِ مختلفی برخوردار است. شرکت‌هایی در بازار وجود دارند که هولوگرام ضمانت و کارت گارانتی آنها در ازای مبلغِ ناچیزی به صورت عمده به فروشندگان دیگر واگذار می‌شود. بنابراین داشتنِ کارت گارانتی و حتی گارانتیِ یک شرکت شناخته شده لزوما دلیلی بر اصالت و کیفیت کالا نیست.
اجناس تقلبی و تعمیری و برخی نمونه‌های موجود
بیشتر قطعات پی‌سی و لوازمِ جانبی آن از فناوری پیشرفته‌ای برخوردار هستند و شبیه سازی یا کپی برداری از آنها بسیار بعید است. پردازنده، مادربرد و کارتِ گرافیک در این دسته جای می‌گیرند. برخی قطعات را هم می‌توان به کمک دستگاه‌های نسبتا پیشرفته ولی در دسترسِ عموم تولید کرد و ساختنِ نمونه‌های مشابه‌ی آنها امکان پذیر است. قطعاتی مثلِ رم، خنک کننده، منبع تغذیه و بسیاری از لوازمِ جانبی مثل صفحه کلید و ماوس از این جمله هستند. برخی قطعات هم ساختارِ ساده‌ای دارند و از فناوری پیشرفته‌ای برخوردار نیستند و به همین علت تولید نمونه‌ی تقلبی آنها هم دور از انتظار نیست. مثلا مدتی است که نمونه‌های تقلبی درایوهای نوری یا DVD Writer در بازار زیاد شده و درایوهای بازسازی شده در داخلِ کشور یا توسط کارگاه‌های بی‌نام در شرق آسیا را با برچسب برندهای مشهور مثلِ ASUS در بازارِ داخلی به فروش می‌رسانند.
- اخیرا مشاهده کردیم که مدل تقلبی اپتیکال دیسک‌های شرکتِ ایسوس با گارانتی شرکت شناخته شده‌ای در بازار توزیع شده و به تعدادِ بالا به فروش رفته است. این اجناس به خاطر داشتنِ قیمت‌های پایین‌تر از نمونه‌ی اصلی، خریدارانِ زیادی دارد و بر اساس بررسی مستقیمِ ما در بخش فنی، از پنج نمونه‌ی تهیه شده با برچسب و گارانتی شرکتِ مذکور، هر پنج نمونه فاقدِ کارایی بودند و حتی در خواندنِ دیسک‌های نقره‌ایِ تولید شده در کارخانه و دیسک‌های همراهِ مادربرد هم مشکل داشتند و خراب تشخیص داده شدند. جالب اینجا است که همین شرکت قبلا به خاطر فروشِ محصولاتِ تقلبی توسط اتحادیه‌ی صنف فناورانِ رایانه‌ی تهران واقع در میدان فردوسی خطاکار تشخیص داده شده و موظف شده بود که کالای مذکور را مرجوع کند، اما ظاهرا جریمه نشده بود. این شرکت مدتی است که همین محصولاتِ تقلبی را مجددا در بازار عرضه می‌کند. اکثرا خریدارانِ نهایی و عادی هم از این موضوع بی اطلاع هستند، ولی بیشترِ فروشنده‌ها از این امر اطلاعِ جزیی یا کامل دارند. با توجه به افزایشِ قیمتِ شدیدی که امسال در بازارِ کامپیوتر تجربه کردیم و با توجه به قیمت‌های فعلی، شاید زمینه‌ی سوء استفاده در این عرصه برای برخی فرآهم شده باشد.
- برخی از هارددیسک‌های موجود در بازار سنتی و بورس قطعاتِ تهران با قیمت پایین‌تری نسبت به مدل‌های اصلی و از همان برند به فروش می‌رسند. این مدل‌ها عمدتا از سری refurbished یا قطعات تعمیری در کارخانه‌ی مادر هستند که پس از مرمت و تاییدِ کارکرد در سطح پایه، مجددا به چرخه‌ی توزیع برمی‌گردند. این سری اجناس همیشه برچسبی دارند که به وضوح تعمیری بودن و مجزا بودن آنها را از محصولات Retail یا همان محصولاتِ تجاریِ اصلی گوشزد می‌کند. برخی فروشندگان بدون توجه به برچسبِ کالا و با سوء استفاده از اعتمادِ مشتریان، این قطعات را به جای هارددیسک‌های اصلی روی پی‌سی‌های سفارشی خود نصب می‌کنند و ممکن است خریدار هم هیچ وقت متوجه‌ی این موضوع نشود.
- لپ‌تاپ‌ها هم از این قبیل ترفندها مصون نیستند و بسیاری از این محصولاتِ به صورتِ قاچاق و استوک واردِ بازار داخلی می‌شوند. برخی کالاهای جدید هم توسط واردکنندگانِ گمنام به کشور وارد می‌شوند، اما به همان شیوه‌ای که شرح داده شد، شناسنامه‌دار می‌شوند و تحتِ گارانتی قرار می‌گیرند. این مدل‌ها را از طریقِ پنل کاربریِ مخصوصِ نمایندگان و بدون محدودیت در وب سایتِ شرکت گارانتی کننده ثبت می‌کنند تا شکلی رسمی به محصول بدهد و گاهی اوقات با باز کردن جعبه و برداشتن برخی محتویاتِ اضافی مثل ماوس و کیف، آنها را دوباره بسته بندی کرده و به بازار ارسال می‌کنند. در این بین شیوه‌ی حمل و نقل و ارسالِ آنها به فروشگاه‌ها هم خالی از ایراد نیست.
جمع بندی
اگر تا قبل از این فکر می‌کردید که صرفا با اتکا به گارانتی‌دار بودن قطعه‌ای می‌توان با آسودگی نسبت به خرید آن اقدام کرد، توصیه می‌شود در این برداشت تجدیدِ نظر کنید. در بازارِ نابسامانی با شرایطِ امروزِ بازار قطعاتِ کامپیوتر ایران و انواع و اقسامِ مشکلات و موانعی که بر سر راهِ وارد کنندگان و فروشندگانِ این رده محصولات وجود دارد، انتخاب کردن و خرید در بعدِ فنی و قیمتی به شیوه‌ی رایج در همه جای دنیا کارساز و کافی نیست و دانستنِ برخی ملاحظات را ضروری‌تر از گذشته می‌کند.
اگر به دنبال خرید قطعه‌ای هستید، حتما قبل از خرید تا می‌توانید از اطلاعاتِ دقیقِ فنیِ آن در سایتِ سازنده اطمینان حاصل کنید و مشاوره‌ی کارشناسان در سایت‌ها و انجمن‌های فناوری و تخصصی را به عنوان میان‌بُری برای رسیدن به بهترین قطعات و مدل‌های مناسب برای کاربردِ مدنظرِ خود فراموش نکنید. قیمتِ روز و مشخصات اسمی و ظاهری محصولِ اصلی را مرور کنید و تجربه‌ی کاربران‌ِ دیگر در مورد محصولاتِ کاندیدِ خود را جویا شوید. در مورد آن دسته از محصولاتی که احتمال تقلبی بودنشان وجود دارد هم با حساسیت و دقتِ بیشتری اقدام به خرید کنید. فروشندگان را واردِ مباحثِ فنی و مشاوره‌ی کارشناسی نکنید و بدون توجه به پیشنهاداتِ آنها برای برند یا مدلی خاص، به خرید کالایی که از قبل انتخاب کرده‌اید یا توسطِ کارشناسان به شما توصیه شده پافشاری کنید.
کاربرانی که قصد خریدِ لپ‌تاپ دارند هم از یافتنِ مشخصات دقیق و مدل دستگاه‌هایی که برای خریدن انتخاب کرده‌اند غافل نشوند. لپ‌تاپ‌ها عموما با مدل‌های یکسان ممکن است مشخصاتِ متفاوتی در میزانِ حافظه، مدلِ تراشه‌ی گرافیک، نوعِ ذخیره‌ساز و غیره داشته باشند و برخی گزینه‌ها در آنها برای تمام کشورها یا مناطقِ جغرافیایی دنیا متفاوت باشد. مثلا محصولی که از یک کمپانی برای خاورمیانه تولید و عرضه شده، در برخی مشخصات با محصولی که قرار است به اروپا ارسال شود تفاوت‌هایی داشته باشد و حتی در لوازم جانبی در نظر گرفته شده برای آنها هم یکسان نباشند. اگر مطمئن هستید مدلی را که انتخاب کرده‌اید دارای لوازم جانبیِ مشخصی است، حتما قبل از پرداخت پول و دریافتِ کالا، از طریق فروشنده از همراه داشتنِ لوازم مذکور در بسته بندی کالای مورد نظر اطمینان حاصل کنید، در غیر اینصورت و اگر متقاعد نشدید، می‌توانید از خرید آن خودداری کنید. برخی هدایای جانبی مثل آنتی ویروس‌ِ رایگان و بسته‌های نرم افزاری که از سوی فروشندگان ارائه می‌شود هم تقلبی هستند و بهتر است آنها را به کلی فراموش کنید. اکثرِ این هدایای این‌چنینی ارزش مادی و کاربردیِ قابل توجهی ندارند و این قبیل موارد نباید در خریدِ شما و انتخابِ محصولی که قرار است چند سالی ابزارِ کاربردی شما باشد تاثیرگذار باشند.
و مهم‌تر از همه این که محصولاتِ برندهای معروف را فقط با گارانتی شرکت‌های معرفی شده به عنوان نمایندگی رسمی آنها خریداری کنید و به تشابهاتِ اسمی برخی گارانتی‌های شرکتی و نامعتبر با گارانتی‌های اصلی هم دقتِ نظر داشته باشید.
