سبک شناسی بازی های ویدیویی؛ مقدمه‌ای بر معرفی سبک های بازی
چقدر با سبک‌های مختلف بازی‌های ویدیویی آشنا هستید؟ با مجموعه مقالات سبک شناسی بازی همراه ما باشید تا با تمام ژانرهای گیم آشنا شویم.
گستره بازی‌های ویدیویی روز به روز در حال افزایش است و این سرگرمی جذاب، حالا طرفداران بی‌شماری در سرتاسر جهان دارد. تنوع سبک های بازی به گونه‌ای است که هر فرد با هر ذوق و سلیقه‌ای می‌تواند بازی مورد علاقه‌اش را تجربه کند. اصولا «سبک» یا «ژانر» به معیارهای مشخصی گفته می‌شود که برای دسته‌بندی گونه‌های مختلف هنر یا سرگرمی به کار می‌روند. سبک‌ها هم روی فرهنگ عامه اثر می‌گذارند و هم از آن متاثر می‌شوند. با افزایش روزافزون محصولات فرهنگی و هنری (به ویژه نوع الکترونیکی آنها)، نیاز به طبقه‌بندی این محصولات بیش از پیش احساس می‌شود؛ به این ترتیب مصرف‌کنندگان نیز به راحتی می‌توانند محصول مورد نظرشان را انتخاب کرده و از آن استفاده نمایند.
طبقه‌بندی بازی‌های ویدیویی در سبک‌های مختلف بر اساس ویژگی‌های گیم‌پلی آنها صورت می‌گیرد. بر خلاف فیلم‌ها یا کتاب‌ها که برای دسته‌بندی آنها به داستان و حال و هوای آثار توجه می‌شود، در تفکیک سبک‌های بازی‌ها، قصه یا ویژگی‌های بصری به هیچ‌وجه اهمیتی ندارند. برای مثال وقتی می‌گوییم فلان بازی یک تیراندازی اول‌شخص است، به این موضوع توجه نمی‌کنیم که قصه آن در زمان جنگ جهانی دوم رخ می‌دهد و یا روایتگر نبردهای مدرن و آینده‌گرایانه است؛ یک بازی نقشآفرینی نیز چه در دنیایی فانتزی اتفاق بیفتد و چه حال و هوای علمی-تخیلی داشته باشد، همچنان یک نقشآفرینی است.
اولین تلاش برای دسته‌بندی بازی‌ها در سال ۱۹۸۴ و توسط کریس کرافورد در کتابی با عنوان «هنر طراحی بازی‌های رایانه‌ای» صورت پذیرفت. کرافورد که خودش سابقه طراحی و نویسندگی بازی را داشت، کتابش را با توجه ویژه به تجربه شخصی بازیکن‌ها از گیم‌پلی بازی‌های هر سبک نوشت. کرافورد در این کتاب اشاره می‌کند که با توجه به پیشرفت مداوم و پیوسته بازی‌های ویدیویی، احتمالا طبقه‌بندی ارائه شده توسط او خیلی زود منسوخ و از مُد افتاده خواهد شد. پیش‌بینی او در مدت کوتاهی به وقوع پیوست و تحولات زیادی در دنیای بازی‌ها به وجود آمدند؛ برای مثال دو سبک تیراندازی سه‌بعدی و سکوبازی که در زمان نوشتن کتاب کرافورد رواج کمتری داشتند بعدها به محبوبیت بسیار زیادی رسیدند. امروزه هم شاهد ظهور سبک‌های کاملا جدیدی مانند بتل رویال هستیم که در گذشته اسمی از آنها شنیده نمی‌شد.
همان‌طور که اشاره کردیم، در بحث سبک شناسی بازی، مهمترین نکته‌ای که باید به آن توجه شود گیم‌پلی بازی است. نام‌گذاری سبک‌ها با توجه به هدف بازی و شخصیت اصلی آن صورت می‌گیرد و گاهی زاویه دید بازیکن نیز در این امر موثر خواهد بود. برای مثال تیراندازی اول‌شخص سبکی است که هدف اصلی در آن تیراندازی کردن است و بازیکن‌ها صحنه‌های بازی را از نمای اول‌شخص می‌بینند.
مطالب مرتبط:
موضوع مهم دیگری که باید به آن اشاره کنیم وجود «زیرسبک» است. به طور کلی زیرسبک به گونه‌ای خاص از یک سبک اصلی گفته می‌شود که در مورد ویژگی‌های جزیی‌تر آن بحث می‌کند. مثلا ژانر تیراندازی شامل زیرسبک‌های زیادی مانند تیراندازی اول‌شخص، تیراندازی سوم‌شخص و غیره است که اگرچه همه‌ی آنها دارای ویژگی‌های مشترک هستند، اما در برخی زمینه‌ها تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. احتمالا شما هم به این مورد برخورد کرده‌اید که در منابع و سایت‌های مختلف برای معرفی سبک یک بازی، نام چند ژانر را در کنار یکدیگر ذکر می‌کنند. این موضوع بدان جهت است که در بعضی از بازی‌ها، خصوصیات سبک‌های مختلف با هم ترکیب شده‌اند، به طوری که نمی‌توان این بازی‌ها را تنها در یک سبک جای داد. به عنوان مثال بازی‌های سری Grand Theft Auto هم تیراندازی دارند و هم رانندگی و حتی المان‌های کم‌رنگ سبک نقشآفرینی نیز در آنها به چشم می‌خورد. البته وجود عناصر نقشآفرینی که بیشتر روی روایت داستان و ساخت و ارتقای شخصیت تمرکز دارد، امروزه در بیشتر سبک‌ها و بازی‌ها قابل مشاهده است.
معرفی انواع سبک های بازی
حالا بیایید کمی بیشتر با سبک‌های اصلی بازی‌های ویدئویی آشنا شویم. اگر بخواهیم تمام این سبک‌ها را به تفکیک و با در نظر گرفتن تفاوت‌های کوچک‌شان مورد بررسی قرار دهیم، شاید تعداد آنها از ۵۰ تا نیز تجاوز کند، اما همان گونه که گفتیم، زیرسبک‌ها را می‌توانیم به عنوان زیرمجموعه‌ی سبک‌های اصلی‌تر در نظر بگیریم. با این توضیح می‌توان گفت که تنها ۸ سبک کلی برای بازی‌ها وجود دارد: اکشن، تیراندازی، ماجراجویی، اکشن-ماجراجویی، نقشآفرینی، استراتژی، شبیه‌سازی و ورزشی.
تمام این سبک‌ها دارای زیرشاخه‌های دیگری هستند که قصد نداریم در این مقاله به آنها بپردازیم و در آینده به طور مفصل درباره‌شان صحبت خواهیم کرد. در تصویر زیر علاوه بر ۸ ژانر اصلی بازی‌های ویدیویی می‌توانید مهمترین زیرسبک‌های آنها را نیز مشاهده کنید. همان‌طور که می‌بینید ژانر اکشن بزرگترین دایره را در اختیار دارد و این یعنی میزان توجه بازیکن‌ها به بازی‌های این سبک از بقیه بیشتر است. همچنین تداخل دایره سبک‌های تیراندازی، اکشن-ماجراجویی و نقشآفرینی با دایره سبک اکشن، نشان دهنده تشابه گیم‌پلی بازی‌ها در این ژانرها است.
هر کدام از این سبک‌ها طرفداران خاص خود را دارند و به لحاظ فروش و میزان محبوبیت با یکدیگر متفاوتند. به طور کلی طبق آخرین تحقیقاتی که انجام شده است، هرچه به جلوتر می‌رویم، گرایش بازیکن‌ها به بازی‌های سریع و پرهیجان بیشتر می‌شود. سال گذشته حدود ۳۰ درصد بازی‌هایی که توسط بازیکن‌ها خریداری شده‌اند دارای سبک اکشن بودند؛ پس از ژانر اکشن نیز سبک‌های تیراندازی (تقریبا ۲۰ درصد) و ورزشی (تقریبا ۱۰ درصد) جزء پرطرفدارترین سبک‌ها هستند. البته صاحبان رایانه‌های شخصی در این مورد با سایر بازیکن‌ها هم‌سلیقه نیستند و به سبک‌های آرام‌تر مثل استراتژی و نقشآفرینی علاقه بیشتری نشان می‌دهند.
تمام آنچه در این مقاله به آن اشاره شد، تنها مقدمه‌ای کوتاه برای معرفی سبک‌های مختلف بازی‌های ویدیویی بود. ما در نظر داریم تا به طور جداگانه به هر یک از سبک‌های اصلی بازی‌ها و همچنین زیرسبک‌های آنها بپردازیم و شما را با تاریخچه و بازی‌های مهم هر سبک بیشتر آشنا کنیم. امیدواریم مجموعه مقالات سبک شناسی بازی که طی روزهای آینده در زومجی منتشر می‌شوند، به بازیکن‌ها و بازی‌سازهای داخلی در شناخت بهتر بازی‌های ویدیویی و آشنایی با قواعد کلی آنها کمک کنند. پس فراموش نکنید که قسمت‌های آینده مقالات سبک شناسی بازی را دنبال کرده و نظرات خود را درباره این مقالات با ما در میان بگذارید.
