نقد فیلم 23 نفر
فیلم «۲۳ نفر» اثری در ژانر دفاع مقدس است. این فیلم که براساس داستانی واقعی است سعی داشته از زاویه دیگری به جنگ نگاه کند. در این مطلب نگاهی به این فیلم داشته‌ایم. همراه زومجی باشید.
مهدی جعفری از ۱۳۷۳ به ساخت فیلم‌های کوتاه داستانی روی آورد و از سال ۱۳۸۳ به‌عنوان مدیر فیلم‌برداری در سینمای ایران مشغول به کار است. او در فیلم‌های معروفی مانند «اتوبوس شب» و «خط ویژه» به‌عنوان مدیر فیلم‌برداری حضور داشته است. مهدی جعفری درکنار فیلم‌برداری سینما ساخت چندین مستند کوتاه و بلند را نیز در کارنامه خود دارد. حضور یکی از فیلم‌های کوتاه او به نام «کمی بالاتر» در میان ده فیلم بخش مسابقه فیلم‌های کوتاه جشنواره بین‌المللی فیلم برلین در سال ۲۰۰۶ به‌عنوان یکی از افتخارات فیلم کوتاه ایران به شمار می‌رود. جعفری با همین فیلم کوتاه جایزه بهترین فیلم کوتاه از جشن خانه سینما را به‌دست آورد. از جمله فیلم‌های قبلی او می‌توان به فیلم «ایستگاه اتمسفر» اشاره کرد. او قبل از ساخت فیلم «۲۳ نفر» مستندی با همین نام ساخت که آن مستند را می‌توان مقدمه‌ای برای ساخت این فیلم دانست. فیلم «۲۳ نفر» موفق‌ترین فیلم سینمایی جعفری به حساب می‌آید که در جشنواره فیلم فجر توانست سیمرغ بهترین فیلم از نگاه ملی را به‌دست بیاورد و در چندین بخش از جمله بهترین چهره پردازی نامزد دریافت سیمرغ شود. همچنین این فیلم نشان کمیسیون ملی یونسکو به‌عنوان فیلم منتخب سال ۲۰۱۹ را دریافت کرد. داستان این فیلم در مورد ۲۳ پسر زیر ۱۸ سال است که در جنگ اسیر می‌شوند.
در ادامه به بررسی فیلم می‌پردازیم و داستان فیلم لو خواهد رفت.
فیلم «۲۳ نفر» فیلمی در ژانر دفاع مقدس است. اولین تفاوت این فیلم با فیلمهایی که اخیرا در این ژانر ساخته شده‌اند این است که صحنه‌های جنگی و کشت و کشتار در آن به حداقل رسیده است و به‌گونه‌ای متفاوت به مسئله جنگ می پردازد. این فیلم قصد دارد نشان دهد چگونه در جنگ از کودکان اسیر شده برای تبلیغات منفی علیه طرف مقابل استفاده می‌شده است. کارگردان، رگه‌هایی از طنز را هم در فیلم بکار برده است تا فارغ از داستان جنگی فیلم، شیطنت‌های کودکانه این اسیران را نیز به مخاطب نشان دهد. خصوصیت دیگر فیلم «۲۳ نفر» این است که کارگردان بجای آنکه هر یک از این ۲۳ نفر را شخصیت پردازی کند سعی کرده است تا کل آن‌ها را یک شخصیت واحد نشان دهد که در تصمیمات و اعمالشان با یکدیگر همراهی می‌کنند. در راستای همین مقصود صحنه‌های کمی در فیلم وجود دارد که یکی از این اسیران به‌صورت تکی در قاب باشد و در بیشتر صحنه‌ها مخاطب شاهد این است که همه این ۲۳ نفر یا حداقل چندتای آن‌ها در قاب تصویر هستند. البته در جاهایی از فیلم می‌بینیم که اختلافاتی بین آن‌ها به‌وجود می‌آید. به تصویر کشیدن این اختلافات و درگیری‌های درونی به باورپذیر شدن داستان «۲۳ نفر» کمک می‌کند زیرا هیچگاه در یک جمع، همه با نظرات یکدیگر صد در صد موافق نیستند. فیلم، شخصیت دیگری هم دارد به نام ملا صالح که نقشی حیاتی را در فیلم بازی می‌کند. اما یکی از اشکالات فیلم این است که راوی مشخصی ندارد. در بعضی صحنه‌ها صدای ملا صالح روی تصویر می‌آید و در بعضی صحنه‌ها صدای یکی از این ۲۳ نفر روی تصویر است. در صورتی که می‌شد به‌سادگی فیلم را از زاویه سوم شخص ساخت و صدای راوی را از روی آن برداشت. همینطور وقتی در فیلمی یکی از شخصیت‌ها را راوی قرار می‌دهیم در طول فیلم به راوی نزدیک می‌شویم و اطلاعاتی را در مورد زندگی او در می‌یابیم. این اتفاق در مورد یکی از راوی‌های فیلم یعنی ملا صالح می افتد اما در مورد راوی دیگر فیلم که یکی از این ۲۳ نفر است چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.
در همان آغاز فیلم، مخاطب سکانسی را می‌بیند که نحوه اسیرشدن این ۲۳ نفر را نشان می‌دهد. این سکانس اگر نبود هم به فیلم لطمه‌ای نمی‌زد. زیرا چگونگی اسیر شدن این نوجوانان برای مخاطب مهم نیست بلکه چیزی که اهمیت دارد این است که این افراد در اسارت چه ماجراهایی را پشت سرمی‌گذارند. همینطور در صحنه ایتدایی فیلم، مخاطب ملاصالح را می‌بیند که در حال بازجویی شدن است. این صحنه یک‌بار دیگر هم در فیلم تکرار می‌شود. در صورتی که می‌شد صحنه بازجویی او را که در ابتدای فیلم آمده است حذف کرد؛ زیرا مخاطب به واسطه ورود ۲۳ اسیر به زندان با ملاصالح آشنا می‌شود و در ابتدای فیلم دیدن صحنه‌ای که ملاصالح در حال بازحویی شدن است به پیشبرد داستان کمکی نمی‌کند.
کارگردان در فیلم «۲۳ نفر» نفر قصد داشته است با استفاده از فیلم‌های مستند در سکانس دیدار صدام با ۲۳ اسیر ایرانی در میانه فیلم و همینطور استفاده از تصاویر واقعی رسیدن اسیران جنگ به ایران، فیلم را به واقعیت نزدیک کند. او در اینکار تا حدی موفق بوده است. در صحنه‌ای ملاصالح خبر آزادی خرمشهر را به بچه‌ها می‌دهد و آن‌ها خوشحالی می‌کنند. صحنه خوشحالی آن‌ها که به‌صورت اسلوموشن نشان داده می‌شود و با موسیقی همراه است بیش از حد طولانی شده و ریتم فیلم را انداخته است. همچنین این صحنه با هدف کارگردان که نزدیک کردن فیلم به واقعیت بوده است همخوانی ندارد و تنها توجیه آن برانگیختن احساسات مخاطب بوده است. فیلم از لحاظ فضاسازی هم توانسته است مخاطب را جذب کند. استفاده از اتاقی بزرگ با دیوارهای تیره و تقریبا سیاه در مقابل نور و روشنی محوطه بیرونی زندان حس اسارات را بخوبی منتقل می‌کند. همچنین استفاده از اتاقی نورانی برای سکانس ضبط صدای اسیران در حالیکه آن‌ها را کتک می‌زنند و وقتی ضبط روشن می‌شود با آن‌ها بخوبی رفتار می‌کنند تناقض موجود در صحنه را بخوبی منتقل می‌کند. تناقضی که ناشی از این موضوع است: مدام به این اسیران می‌گویند شما اسیر نیستید اما مانند اسیر با آن‌ها رفتار می‌شود. بازی‌های فیلم همگی قابل قبول است اما بهترین بازی فیلم برای بازیگر نقش ملاصالح «سعید آلبوعبادی» است که مانند بازیگری حرفه‌ای با شخصیت ملاصالح یکی شده و همین موضوع بازی او را باورپذیر و چشم نواز کرده است.
در کل باید گفت فیلم «۲۳ نفر» در میان فیلمهایی که با موضوع دفاع مقدس ساخته شده‌اند فیلمی ارزشمند محسوب می‌شود که داستانی تازه را در این زمینه روایت می‌کند. تازه بودن داستان باعث شده که هر چند از بازیگران چهره در این فیلم استفاده نشده است مخاطب جذب فیلم شود.
