نگاهی به تأثیر مجموعه هری پاتر بر سینمای هالیوود
در این یادداشت نگاهی خواهیم داشت به مجموعه‌ی محبوب هری پاتر و تأثیری که بر سینمای هالیوود داشته و همچنان نیز دارد.
مقاله مرتبط
چیزی نزدیک به بیست سال از انتشار رمان «هری پاتر و سنگ جادو» جی. کی. رولینگ می‌گذرد. در ابتدا تصور این بود که داستان این پسربچه‌ی جادوگر تنها داستانی جذاب برای کودکان است و عمری پروانه‌وار خواهد داشت، ولی هری پاتر توانست خود را از گنجه‌های کتابخانه‌های قدیمی انگلستان نجات دهد و آوازه‌ای جهانی برای نویسنده‌اش به همراه آورد. مجموعه‌ی هفت کتابی هری پاتر بسیار مورد توجه و تحسین منتقدان قرار گرفت و از حیث تجاری نیز موفقیتی غیرقابل تصور برای نویسنده‌ی گمنام خود رقم زد. مجموعه کتاب‌های هری پاتر به چندین زبان ترجمه شد. خواندن داستان‌های هری پاتر و پیگیری زندگی فانتزی این پسربچه‌ی جادوگر به روندی ثابت برای کودکان و نوجوان تبدیل شده بود و تقریباً هر کسی از هر جایی این نام را شنیده بود. برخلاف انتظار این مجموعه تنها کودکان را مجذوب خود نساخت که حتی افراد بزرگسال نیز با اشتیاقی عجیب آن را دنبال می‌کردند؛ علی‌الخصوص بزرگسالانی که با کتاب‌های این مجموعه کودکی و نوجوانی خود را سر کردند و با گذشت زمان شاهد تبدیل کلمات این دنیای فانتزی به تصاویر سینمایی بودند.
همانطور که انتظار می‌رفت و همگی ما می‌دانیم، دنیای هری پاتر تنها به مجموعه کتاب‌های جی. کی. رولینگ ختم نشد. هشت فیلم نیز از این کتاب‌ها ساخته شد؛ Harry Potter and the Philosopher's Stone (هری پاتر و سنگ جادو) محصول سال ۲۰۰۱، Harry Potter and the Chamber of Secrets (هری پاتر و تالار اسرار) محصول سال ۲۰۰۱، Harry Potter and the Prisoner of Azkaban (هری پاتر و زندانی آزکابان) محصول سال ۲۰۰۴، Harry Potter and the Goblet of Fire (هری پاتر و جام آتش) محصول سال ۲۰۰۵، Harry Potter and the Order of the Phoenix (هری پاتر و محفل ققنوس) محصول سال ۲۰۰۷، Harry Potter and the Half-Blood Prince (هری پاتر و شاهزاده دورگه) محصول سال ۲۰۰۹، Harry Potter and the Deathly Hallows - Part 1 (هری پاتر و یادگاران مرگ – قسمت اول) محصول سال ۲۰۱۰ و سرانجام Harry Potter and the Deathly Hallows - Part 2 (هری پاتر و یادگاران مرگ – قسمت دوم) محصول سال ۲۰۱۱. بازیگران خردسال فیلم اول همراه این مجموعه بزرگ شدند و حال هر کدام نامی برای خود دست‌وپا کرده‌اند: دنیل ردکلیف، اما واتسون، روپرت گرینت و دیگر نام‌ها... نام‌های معروف پرشماری هم در این مجموعه فیلم‌ها به نقش‌آفرینی پرداختند که می‌توان به افرادی همچون گری اولدمن، هلنا بونهام کارتر، جولی والترز، مایکل گمبون، مگی اسمیت، کنت برانا، رالف فاینس، دیوید تئولیس، دیوید تننت و آلن ریکمن که نقش به یاد ماندنی پروفسور سوروس اسنیپ را ایفا کرد، اشاره داشت. ساخت این فیلم‌ها تنها بخشی از دنیای شخصیت هری پاتر بودند؛ ساخت استودیو هری پاتر در شهر لندن و ساخت دنیای جادویی هری پاتر در ایالات متحده آمریکا بسیار مورد توجه طرفداران قرار گرفت و همه ساله بازدید‌کننده‌های بسیاری از این دو مکانِ مختص این شخصیت دیدن می‌کنند. فروش سرسام‌آور محصولات تجاری از قبیل عروسک، کتاب‌های مصور و دیگر اقلام مرتبط با این شخصیت هم داستان خود را دارد. سال گذشته نیز نمایشی تحت عنوان Harry Potter and the Cursed Child (هری پاتر و فرزند نفرین‌شده) از این شخصیت روی صحنه‌ی تئاتر رفت و داستان آن اتفاقات بیست سال بعد از هری پاتر و یادگاران مرگ را به تصویر می‌کشید و زندگی هری پاتر که حال کارمند وزارت جادوی انگلستان شده بود را به همراه پسر کوچکش آلبوس سوروس، نشان می‌داد. بلیت‌های این نمایش ۱۸ ماه قبل از روی صحنه رفتن آن پیش فروش شده بود. مجموعه‌ی ۵ قسمتی Fantastic Beasts (جانوران شگفت‌انگیز) را هم به این لیست اضافه کنید؛ گویی پایانی بر دنیای هری پاتر نخواهد بود و تأثیر این شخصیت بر سینمای هالیوود همچنان پابرجای خواهد ماند.
موفقیت مجموعه فیلم‌های هری پاتر به هالیوود نشان داد که همیشه لازم نیست محتوای بزرگسالانه را مدنظر داشته باشد. هدف قرار دادن طیف وسیع افراد کم سن‌وسال‌تر ریسکی بود که کمپانی‌های همچون دیزنی، دریم ورکز و ایلومنیشن اینترتینمنت ریسک آن را به جان خریدند و البته که چه کسی می‌تواند منکر موفقیت کنونی آنان شود؟ برادران وارنر مخاطبین خود را می‌شناختند؛ سلیقه‌ی قریب به اتفاق افراد بزرگسال مشخص بود و افراد این سنین فیلم‌هایی با درجه‌ی سنی R را انتخاب اول خود قرار می‌دادند. فیلم‌های مناسب کودکان را هم که کمپانی‌هایی که نام‌شان را ذکر کردیم می‌ساختند که والدین وقتی تصمیم به دیدن فیلمی همراه با کودکان خود می‌گرفتند، چهار ستون بدنشان نلرزد! در این میان رده‌ی سنی خاصی قرار داشت؛ بین ۱۱ تا ۱۶ سال که افراد این سنین دیگر نمی‌توانستند محتوای کودکانه را تحمل کنند و البته توانایی هضم محتوای فیلم‌های رده‌ی سنی R را هم نداشته و در واقع برای دیدن چنین فیلم‌هایی هم زیادی کم سن‌وسال بودند! مجموعه‌ی هری پاتر در ابتدا این فضای سنی را هدف اصلی خود قرار داد و البته به خوبی هم توانست مخاطبین این رده را جذب کند. ولی خب برادران وارنر اندکی بعد متوجه شدند که تنها این سنین جذب این مجموعه نشده‌اند و افراد بزرگسال نیز برای دیدن فیلم‌های هری پاتر کم اشتیاق ندارند.
اولین فیلم سینمایی مجموعه‌ی هری پاتر با عنوان Harry Potter and the Philosopher's Stone که در ایالات متحده با نام Harry Potter and the Sorcerer’s Stone شناخته می‌شود، در سال ۲۰۰۱ اکران شد. یعنی پیش از زمانی که دنیای سینمایی مارول روی پاهای خود بایستد و البته پیش از زمانی که دنیای دی‌سی دنیای کمیکی خود را گسترش دهد. و البته که پیش از شکل‌گیری دنیای سینمایی مارول و دنیای دی‌سی، تمام مجموعه کتاب‌های هری پاتر منتشر شده بودند. برادران وارنر آنچنان به موفقیت فیلم‌های این مجموعه اعتماد داشتند که در همان ابتدای کار حق امتیاز چهار کتاب ابتدایی این مجموعه را به قیمت یک میلیون دلار از جی. کی. رولینگ خریدند. در آن زمان خرید این مجموعه‌ی ناشناخته ریسک کمی نبود. این نکته را هم در نظر بگیرید که جی. کی .رولینگ تأکید کرده بود تمامی بازیگران اصلی این فیلم باید بریتانیایی باشند و علاوه بر این باید ناشناخته و در واقع نابازیگر باشند.
البته که این ریسک جواب داد و این مجموعه تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین، موفق‌ترین و پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما شد. نام بردن از دو مجموعه کتاب Twilight و The Hunger Games در اشاره به موفقیت مجموعه‌ی هری پاتر کافی است. هر دوی این مجموعه‌ها کتاب‌های نسبتاً موفقی بودند و فیلم‌های ساخته شده بر اساس آن‌ها هم برداشتی کمابیش هماهنگ با داستان روایت شده در کتاب‌هایشان داشتند، ولی در مقایسه با مجموعه‌ی هری پاتر همچون جرقه‌ای در برابر صاعقه بودند. مجموعه‌ی The Hunger Games اوضاع بهتری داشت و مورد تحسین بسیاری هم قرار گرفت، ولی دیگر کسی آن را آنچنان به یاد ندارد. در مورد فیلم‌های ساخته شده از مجموعه کتاب‌های Twilight نیز بهتر است هر آنچه که از آن در یادمان مانده است خودمان هر چه سریع‌تر به فراموشی بسپاریم! در هر صورت این مجموعه‌ها نیز توانستند به نحوی محبوبیت این دست از رمان‌ها را بیش از پیش افزایش دهند. در این بین مجموعه‌ی هری پاتر نشان داد حتی با رمانی که در ابتدا تنها برای رده‌ی سنی خاصی به رشته‌ی تحریر درآمده است، می‌توان کارهای بزرگی را صورت داد و دیگر رده‌های سنی را هم جذب محتوایی از پیش تعیین‌شده کرد.
موفقیت مجموعه‌ی هری پاتر از همان فیلم اول تضمین شده بود و تماشاچیان همواره با اشتیاق منتظر کتاب یا فیلم بعدی بودند. پیش گرفتن این روند در مورد مارول هم صدق می‌کند و دنیایی که مارول خلق کرده مورد علاقه‌ی خیل عظیمی از عاشقان کمیک‌بوک قرار گرفته است؛ ذکر نام فیلم Avengers: Infinity War (انتقام‌جویان: جنگ بی‌نهایت) مثال خوبی در این زمینه است. دنیای دی‌سی نیز داستان‌های کمیک‌بوکی مخصوص به خود را به تصویر کشیده است، ولی باید این نکته را در نظر گرفت که این دو دنیا جدای از هم و در بستر‌های داستانی متفاوتی روایت می‌شوند. از طرف دیگر می‌توان مجموعه فیلم‌های The Fast and The Furious (سریع و خشمگین)، Despicable Me (من نفرت‌انگیز)، Pirates of the Caribbean (دزدان دریای کارائیب) و Transformers (تبدیل‌شوندگان) را نام برد که رویه‌ای همچون مجموعه فیلم‌های هری پاتر را در پیش گرفتند و البته به موفقیت‌های تجاری زیادی نیز دست پیدا کردند. در بیشتر موارد پایبند بودن به یک مجموعه از طرف سازندگان، سبب اعتماد بیشتر سینمادوستان می‌شود و آن‌ها را به پیگیری آن مجموعه ترغیب می‌کند. استثناهایی هم وجود دارد، مثل همین قسمت آخر مجموعه Transformers با عنوان Transformers: The Last Knight (تبدیل‌شوندگان: آخرین شوالیه) که از نظر تجاری در خاک آمریکا به هیچ عنوان موفق نبود و فروش خارجی توانست این فیلم را نجات دهد؛ از نظر کیفی هم این طور به نظر می‌رسد که مثل همیشه بعد از تماشای آن احساس اتلاف وقت در ببیندگان و منتقدان ایجاد شده است! دیگر مثال هم فیلم Power Rangers (پاور رنجرز) است که قرار بود خط آتش مجموعه‌ای جدید باشد، ولی در گیشه اصلاً موفق نبود و با وجود نقدهای نه چندان بد، آینده‌ای برای ساخت دنباله‌ای از این فیلم قابل تصور نیست، مگر اینکه با تصمیم عجیبی از طرف سازندگان روبرو شویم.
از این منظر موفقیت هری پاتر بسیار قابل تحسین بوده و همواره قرار داشتن در سطح کیفی مشخص از ویژگی‌های این مجموعه است. همانطور که از پیش انتظار می‌رفت با اکران فیلم Harry Potter and the Deathly Hallows - Part 2 در سال ۲۰۱۱ این مجموعه به پایان رسید، ولی تئاترهای موزیکال و دیگر برنامه‌های جانبی این مجموعه همچنان ساخته می‌شوند؛ یکی از همین تئاترها، تئاتر A Very Potter Musical گروه Starkid بود که ببیندگان زیادی آن را به صورت آنلاین تماشا کردند. این دست از تئاترهای مرتبط با مجموعه‌ی هری پاتر هم‌اکنون نیز روی صحنه می‌روند. جی. کی. رولینگ نیز در جریان این فعالیت‌های جانبی قرار گرفته است و از کار طرفداران بسیار ذوق‌زده شده و گاهی همراه با آنان این مراسم را اداره می‌کند. به تازگی نیز جی. کی. رولینگ مقاله‌ای برای کمپانی خودش، Pottermore به رشته‌ی تحریر درآورد که در آن بخش‌هایی از داستان مجموعه هری پاتر را روشن‌تر می‌سازد و از پشیمانی‌های خود در رابطه با حذف و کشتن برخی شخصیت‌ها سخن گفته و همچنین توضیح داده است که نام هری پاتر از پدربزرگ وی گرفته شده است.
جی. کی. رولینگ به علت بازخورد بسیار خوب بینندگان نسبت به تئاتر Harry Potter and the Cursed Child، خود برای ساخت صحنه‌ی این تئاتر اقدام کرد. به علت پایان رسمی مجموعه‌ی هری پاتر با فیلم هشتم این مجموعه، داستان این نمایش بیشتر روی شخصیت آلبوس، کوچک‌ترین پسر هری و نیز اسکورپیوس، پسر دراکو، تمرکز داشت. این نمایش نزدیک به چهار ساعت به طول می‌انجامد و به همین دلیل آن را دوبخشی کردند. این نمایش با نامزدی در ۱۱ رشته‌ی جشنواره‌ی لارنس اولیویر (Laurence Olivier) در سال ۲۰۱۷، در این زمینه رکوردی جدید از خود برجای گذاشت. نمایش Harry Potter and the Cursed Child توانست برنده‌ی ۹ بخش این جشنواره شود. این نمایش در وست اِند لندن ادامه خواهد داشت و به زودی پایش به تئاتر ۲۱۸ برادوی نیویورک هم باز خواهد شد. گویا هالیوود بسیار مایل است که فیلمی را از این تئاتر بسازد، ولی تا هنگامی که این تئاتر با موفقیت به فروش خود ادامه دهد این امر بعید به نظر می‌رسد. از طرفی کمپانی برادران وارنر نیز فعلاً مشغول دیگر داستان مربوط با مجموعه‌ی هری پاتر است.
فیلم Fantastic Beasts and Where to Find Them (جانوران شگفت‌انگیز و زیستگاه آن‌ها) هم مجموعه‌ای دیگر از جی.کی.رولینگ است که به فیلم تبدیل می‌شود. در ابتدا قرار بود سه‌گانه‌ای از این مجموعه ساخته شود، ولی بعد جی. کی. رولینگ گفت که لازم است کل داستان با جزئیات روایت شود و از این رو سه قسمت تبدیل به پنج قسمت شد. گفتنی است قسمت اول فیلم فانتزی و ماجراجویی Fantastic Beasts توسط دیوید یتس کارگردانی شد. تهیه‌کنندگان این فیلم دیوید هیمن، استیو کلاوز، لایونل ویگرام و نیز خالق این مجموعه، جی. کی. رولینگ بودند. این فیلم پیش‌درآمدی بر فیلم‌های هری پاتر و اولین فیلم این پنج‌گانه بود. فیلم Fantastic Beasts and Where to Find Them در مراسم اسکار امسال توانست جایزه‌ی بهترین طراحی لباس را از آن خود کند. این جایزه به کالین اتوود تعلق گرفت. بودجه‌ی قسمت اول چیزی نزدیک به ۱۸۰ میلیون دلار بود و فیلم توانست در گیشه موفق عمل کند و به فروش ۸۱۵ میلیون دلاری برسد. منتقدین نیز در مجموع نگاه مثبتی به این فیلم داشتند.
البته نگاه مثبت منتقدین نمی‌تواند مؤلفه‌ای اصلی برای موفقیت این فیلم در نظر گرفته شود؛ طرفداران جی. کی. رولینگ پیش از این نشان داده‌اند که نام وی برای ترغیب آن‌ها به دنبال کردن داستان کافی است. از همین حالا می‌توان این پنج‌گانه را مجموعه‌ای موفق در نظر گرفت. ادی ردماین شخصیت اصلی این مجموعه است، ولی این طور به نظر می‌رسد که وی تنها شخصیتی نخواهد بود که در دنیای عجیب این جانوران داستانش نقل خواهد شد. در مجموعه‌ی Fantastic Beasts، گلرت گریندل‌والد، جادوگر تاریکی معرفی شد و جانی دپ ایفاگر این نقش است. انتخاب وی انتخابی هوشمندانه از طرف جی. کی. رولینگ بود؛ حال داستانی حول این شخصیت، قدرت گرفتن وی و مبارزه‌اش با دامبلدور (با بازی جود لا دوست‌داشتنی) شکل خواهد گرفت که مطمئناً بینندگان را جذب این مجموعه خواهد کرد. از این لحاظ سیر پیشروی داستانی فیلم Fantastic Beasts شباهت زیادی با مجموعه‌ی هری پاتر داشته و ما را به یاد قدرت گرفتن شخصیت ولدمورت می‌اندازد. قسمت دوم فیلم Fantastic Beasts قرار است در تاریخ ۱۶ نوامبر ۲۰۱۸ (۲۵ آبان ماه ۱۳۹۷) اکران شود.
در انتها باید گفت که بدون شک جی. کی. رولینگ نویسنده‌ای تأثیرگذار بر ادبیات نوجوانان محسوب می‌شود و البته که بسیار بااستعداد هم بوده و هست. زمانی هیچ‌کس فکر نمی‌کرد داستان پسرکی جادوگر چنین جهانی شود، ولی قلم جی. کی. رولینگ توانست این کتاب را از گنجه‌ها درآورده و به نامی آشنا در ادبیات و سینمای جهان تبدیل کند که طرفداران آن دیگر تنها افراد نوجوان نیستند.
